Q&A samenwerking in de zorg

Samenwerking in de zorg slaat de klok. Het is het speerpunt van Het Integraal Zorgakkoord (IZA). Termen als 'de juiste zorg op de juiste plek', ketenzorg, (regionale) netwerkzorg, passende zorg en domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden zijn inmiddels gemeengoed. Menig initiatief ziet het daglicht en wordt (gelukkig) breed uitgemeten. Waar moeten zorgaanbieders op letten bij het aangaan van een samenwerking? Hierbij kan worden gedacht aan de vorm van het samenwerkingsverband, de 'medezeggenschap' van interne en externe stakeholders, de verantwoordelijkheid voor het verlenen van goede zorg, de behandelrelatie(s) met de patiënt/cliënt, aansprakelijkheid en de vereisten voor onderlinge gegevensuitwisseling. De precieze invulling van deze aspecten hang af van het (type) samenwerkingsverband. In onze praktijk merken we dat zorgaanbieders hier ook veel vragen over hebben. Op donderdag 5 oktober 2023 organiseerden wij de digitale ochtendsessie ‘Samenwerking in de zorg’. Vragen die deelnemers tijdens deze sessies hebben voorgelegd, hebben we hieronder kort uitgewerkt. [holla_accordion] [holla_spoiler title="Is een 'simpele' overeenkomst om samen te werken in de zorg voldoende?" open="yes"] Samenwerkingsvormen (in de zorg) krijgen op diverse manieren hun beslag, zoals in de vorm van een overeenkomst, aparte juridische entiteit (joint venture), een bestuurlijke fusie of (uiteindelijk) een juridische fusie. Welke (juridische) vorm is aangewezen, hangt sterk af van onder meer het doel dat de betrokken partijen voor ogen hebben. [/holla_spoiler] [holla_spoiler title="Welke wettelijke belemmeringen en valkuilen zijn er (o.a. vanuit mededinging en Wmg)?"] Bij het voornemen om te gaan samenwerken moet worden gewaakt voor mogelijke overtreding van (onder meer) de Mededingingswet (Mw) en Wet marktordening gezondheidszorg (Wmg). Zo kán (maar hoeft niet) een samenwerking kwalificeren als een concentratie die bij de NZa (afhankelijk van het aantal zorgverleners) en/of de ACM (afhankelijk van omzet) dient te worden gemeld. Samenwerkingen die niet ook als concentratie kwalificeren, kunnen nog wel in strijd zijn met bijv. het kartelverbod (art.6 Mw.). Wij adviseren om hierover in een vroegtijdig stadium advies in te winnen, om te voorkomen dat samenwerkingen in strijd met wettelijke voorschriften reeds zijn aangegaan. [/holla_spoiler] [holla_spoiler title="Waar moet je op letten bij de governance van samenwerkingsverbanden?"] Bij contractuele samenwerkingsverbanden is de governance niet vastomlijnd, in tegenstelling tot wat wel (meer) geldt voor de inrichtingsvereisten voor (de structuur en systemen van) een enkele zorgaanbieder(-rechtspersoon). De handvatten vanuit de Governancecode Zorg zijn beperkt, waarin niet veel meer wordt opgemerkt dat de principes uit de code voor de zorgorganisatie ook doorwerken in de samenwerkingsverbanden die zij aangaat. Dan gaat het bijvoorbeeld over de afspraken over hoe het bestuur en toezicht ten aanzien van eigen en gedeelde verantwoordelijkheden en gezamenlijke doelen zijn vastgelegd. Toezicht op een samenwerking zal veelal via de eigen raad van bestuur verlopen, waarover afspraken ten aanzien van informatieverplichtingen en besluitvorming kunnen worden gemaakt. Afhankelijk van de vorm waarin wordt samengewerkt, zal moeten worden beoordeeld hoe het governancekader wordt ingevuld. [/holla_spoiler] [holla_spoiler title="Wat is netwerkzorg en wat zijn de juridische implicaties daarvan?"] Veelal laat een netwerk zich definiëren door kenmerken als dat sprake is van 1) een georganiseerd verband 2) van drie of meer hulpverleners uit 1^e, 2^e en/of 3^e lijn 3) die (regionaal) samenwerken over de grenzen van de eigen zorginstelling heen, 4) zonder hiërarchie, 5) met als doel verbetering van toegankelijkheid, kwaliteit en efficiëntie (‘JZOJP’), 6) rondom een bepaalde patiëntengroep en 7) met onderlinge afspraken over taken en verantwoordelijkheden. Netwerkzorg is echter geen juridisch begrip, al wordt er in de literatuur wel voor gepleit om netwerkzorg een plaats in de wet te geven. Voor het opzetten van een zorgnetwerk geldt dan ook geen wettelijk voorgeschreven of vastomlijnde structuur. De juridische implicaties ten aanzien van aspecten als de structuur, behandelingsrelatie met de client, aansprakelijkheid en gegevensuitwisseling zullen per geval moeten worden ingevuld. [/holla_spoiler] [holla_spoiler title="Geldt de vergewisplicht ook bij de Wet langdurige zorg (bij onderaannemers die dagbesteding bieden)?"] De verplichting voor zorgaanbieders om zich te vergewissen dat zorgverleners die voor hen gaan werken, ook geschikt zijn voor hun werk geldt ook voor Wlz-zorg. De vergewisplicht is onderdeel van de Wkkgz (art. 4 lid 1 a). Normadressaat van de Wkkgz is de zorgaanbieder die het uitbestedende verband in stand houdt ofwel de hoofdaannemer. De hoofdaannemer is daarmee ook eindverantwoordelijk voor de naleving van de vergewisplicht. Onder ‘zorg’ in de Wkkgz wordt verstaan de zorg en andere diensten als omschreven bij of krachtens de Wet langdurige zorg (Wlz) of de Zorgverzekeringswet (Zvw). [/holla_spoiler] [holla_spoiler title="Hoe zit het met de vergewisplicht bij zzp-ers die vanuit een bureau bemiddeld worden?"] Ook indien een zorgaanbieder gebruik maakt van zzp-ers die zorg verlenen aan de cliënten van de zorgaanbieder, geldt de wettelijke vergewisplicht voor de zorgaanbieder onverminderd (zie hiervoor vraag 5). Wel kan de zorgaanbieder met het bemiddelingsbureau afspreken dat het bureau het arbeidsverleden van de bemiddelde zzp’ers controleert. Als die check niet (correct) wordt uitgevoerd, kan de zorgaanbieder het bureau aanspreken wegens niet-nakoming van de daarover gemaakte afspraak. Per geval zal moeten worden beoordeeld of de zorgaanbieder eventuele (gevolg)schade op het bureau kan verhalen. [/holla_spoiler] [holla_spoiler title="Wat zijn de kaders voor samenwerkende zorgorganisaties op het gebied van gegevensdeling?"] Bij het delen van (bijzondere) persoonsgegevens zoals (gezondheids)gegevens van patiënten/cliënten tussen zorgaanbieders in een samenwerkingsverband moet rekening worden gehouden met de voorschriften van in elk geval de WGBO, AVG en UAVG, Wabpz en (na verdere inregeling bij AMvB), de Wegiz. Tijdens onze digitale ochtendsessie hebben we het voorbeeld gegeven van gegevensdeling in geval van onplanbare nachtzorg, waarvoor ook een handreiking beschikbaar is. [/holla_spoiler] [/holla_accordion] Heeft u vragen over het aangaan van een samenwerking? Neemt u gerust contact met ons op.