Nieuws

Gedeeltelijke transitievergoeding: stand van zaken

Gepubliceerd op 22 apr. 2020

Onze mensen

In het najaar van 2018 bepaalde de Hoge Raad dat een werknemer bij vermindering van de arbeidsurenomvang recht kan hebben op een gedeeltelijke transitievergoeding. Deze uitspraak leidde tot de nodige onrust en discussie. Intussen heeft de Hoge Raad dit jaar in twee beschikkingen meer duidelijkheid gegeven over de gedeeltelijke transitievergoeding. In dit artikel wordt de stand van zaken op een rijtje gezet.

Deel 1: ontstaan gedeeltelijke transitievergoeding

Op 14 september 2018 boog de Hoge Raad zich over een zaak die zich afspeelde in het bijzonder onderwijs: de Kolom-beschikking. Een lerares bij Stichting Kolom meldde zich eind 2013 ziek. Na twee jaar arbeidsongeschiktheid kreeg zij een WIA-uitkering toegekend en kwamen de lerares en Stichting Kolom overeen dat de dienstbetrekking voor 55% werd voortgezet. De lerares verzocht vervolgens om een transitievergoeding omdat haar dienstverband gedeeltelijk was geëindigd. De vraag die bij de Hoge Raad voorlag was of in zo’n situatie een gedeeltelijke transitievergoeding verschuldigd is. De Hoge Raad beantwoordde deze vraag bevestigend. De Hoge Raad overwoog dat gedeeltelijke transitievergoeding verschuldigd is in gevallen van, door omstandigheden gedwongen, substantiële en structurele vermindering van de arbeidstijd van de werknemer. Hieronder wordt verstaan een vermindering van ten minste 20%, waarbij de redelijke verwachting is dat deze blijvend zal zijn. Deze situatie doet zich volgens de Hoge Raad voor bij het noodzakelijkerwijs gedeeltelijk vervallen van arbeidsplaatsen wegens bedrijfseconomische omstandigheden en blijvende gedeeltelijke arbeidsongeschiktheid van de werknemer. De gedeeltelijke transitievergoeding is in een dergelijk geval verschuldigd omdat de werknemer bij een eventueel later ontslag anders geen recht meer zou hebben op dat gedeelte van de transitievergoeding. Daarvoor is volgens de Hoge Raad geen rechtvaardiging te geven. Naar aanleiding van de Kolom-beschikking rezen verschillende vragen. Heeft de Hoge Raad hiermee een gedeeltelijke ontbinding van de arbeidsovereenkomst mogelijk gemaakt? En heeft de werknemer ook recht op een gedeeltelijke transitievergoeding als hij wordt herplaatst in een andere functie en daarbij substantieel minder salaris krijgt? Dit jaar heeft de Hoge Raad hierin duidelijkheid verschaft in twee verschillende beschikkingen.

Deel 2: verduidelijking door de Hoge Raad

In de Victoria-beschikking van 21 februari 2020 gaf de Hoge Raad antwoord op diverse vragen die waren ontstaan naar aanleiding van de Kolom-beschikking. De Hoge Raad maakt allereerst duidelijk dat het ontslagrecht niet voorziet in een gedeeltelijke ontbinding van de arbeidsovereenkomst. Volgens de Hoge Raad laat dit echter nog altijd de mogelijkheid open dat feitelijk wel een gedeeltelijke beëindiging van de arbeidsovereenkomst plaatsvindt en noemt vijf mogelijkheden daartoe:

de vaststellingsovereenkomst;
een algeheel ontslag gevolgd door een nieuwe, aangepaste arbeidsovereenkomst;
een gedeeltelijke ontbinding op grond van een tekortkoming in de nakoming van de overeenkomst op grond van artikel 7:686 jo. 6:265 en 6:270 BW;
de verplichting van de werknemer om op grond goed werknemerschap in te stemmen met een wijziging van de arbeidsovereenkomst die in feite neerkomt op gedeeltelijke beëindiging;
de verplichting van de werkgever om op grond van de Wet flexibel werken of op grond van goed werkgeverschap in te stemmen met een voorstel tot wijziging van de arbeidsovereenkomst door de werknemer.

In deze gevallen kan de werknemer recht hebben op een gedeeltelijke transitievergoeding. Dan moet uiteraard nog wel zijn voldaan aan de vereisten van de ‘gedwongen omstandigheden’ en de ‘substantiële en structurele vermindering van de arbeidstijd’, zoals bepaald in de Kolom-beschikking.

Deel 3: gedeeltelijke transitievergoeding in andere gevallen?

Het hof Amsterdam had eind 2019 enkele prejudiciële vragen gesteld aan de Hoge Raad om duidelijk te krijgen of de gedeeltelijke transitievergoeding ook verschuldigd is bij een salarisvermindering als gevolg van een functiewijziging. Op 17 april 2020 gaf de Hoge Raad hier antwoord op. De Hoge Raad oordeelt dat in zo’n geval geen gedeeltelijke transitievergoeding verschuldigd is en overweegt dat voor het recht op (gedeeltelijke) transitievergoeding is vereist dat de arbeidsovereenkomst (gedeeltelijk) wordt beëindigd. Bij een herplaatsing zonder verlies van uren is daarvan geen sprake. De wettelijke herplaatsingsplicht voorziet juist in het voorkomen van een, ook gedeeltelijke, beëindiging van de arbeidsovereenkomst. De transitievergoeding is volgens de Hoge Raad niet bedoeld voor inkomensverlies dat het gevolg is van een andere reden dan verlies van werk. Bij een vermindering van de arbeidsduur is dat anders. In dat geval is namelijk wél sprake van een gedeeltelijke beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Volgens de Hoge Raad bestaat ook geen aanspraak op een gedeeltelijke transitievergoeding als de werknemer een salarisvermindering heeft van minstens 20% die het gevolg is van de combinatie van een structurele vermindering van de arbeidsduur met minder dan 20%. Dan is immers geen sprake van ‘substantiële’ vermindering van de arbeidsduur, zoals bepaald in de Kolom-beschikking. De werkgever is dus geen gedeeltelijke transitievergoeding verschuldigd als hij de werknemer na een periode van langdurige arbeidsongeschiktheid of vanwege bedrijfseconomische redenen herplaatst in een functie met een lager salaris. De reikwijdte van de Kolom-beschikking blijft vooralsnog dus beperkt tot gevallen waarin sprake is van substantiële (20%) en structurele vermindering van de arbeidsduur. Heeft u vragen over de (gedeeltelijke) transitievergoeding en/of (gedeeltelijke) beëindiging van de arbeidsovereenkomst? Neem dan contact op met Joost Schunselaar (j.schunselaar@holla.nl) of met één van de andere medewerkers van de Business Unit Arbeidsrecht (088-4402400).