Ken uw zorgwetten 8!

De Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen wijzigt

 De Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen regelt de rechtspositie van personen met een psychische stoornis, verstandelijk gehandicapten en personen met een psychogeriatrische aandoening die op grond van een rechterlijke uitspraak in een (als zodanig aangewezen) psychiatrisch ziekenhuis worden opgenomen of verblijven. De Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen wordt vervangen door twee andere wetten. Enkele kernelementen worden hieronder belicht.

De Wet bijzondere opnemingen in psychiatrische ziekenhuizen (Wet Bopz) is in werking getreden op 31 december 1992. De wet ziet op personen met een psychische stoornis, verstandelijk gehandicapten en personen met een psychogeriatrische aandoening die op grond van een rechterlijke uitspraak in een (als zodanig aangewezen) psychiatrisch ziekenhuis worden opgenomen of verblijven. Geregeld is ook welke rechten onvrijwillig opgenomen patiënten hebben. Zo is bepaald dat er zorg voor wordt gedragen dat voor een patiënt aantekening wordt gehouden van diens geestelijke en lichamelijke toestand, van de op hem toegepaste behandeling en de effecten ervan. De aantekening wordt gehouden op een zodanige manier en met zodanige regelmaat dat zij duidelijk inzicht geeft in het ziekteverloop. Nadere bepalingen ten aanzien van de dossiervoering zijn geregeld in de artikelen 56, 56a en 57 Wet Bopz en het Besluit patiëntendossier Bopz. Bepaald is dat er een dossier wordt ingericht waarin een aantal nader bepaalde gegevens moet worden vastgelegd. Het dossier dient vijf jaar te worden bewaard.  Patiëntendossiers worden op zorgvuldige wijze, volgens een vaste standaardindeling opgebouwd. In afwijking van artikel 7:457 BW kan verstrekking van de gegevens uit het dossier zonder toestemming van de patiënt gescheiden bij overplaatsing van de patiënt aan de vanaf het moment van overplaatsing voor de behandeling verantwoordelijke persoon, dan wel indien het bij of krachtens een andere wet bepaalde daartoe verplicht.

Behandeling geschiedt overeenkomst een behandelingsplan. Onder omstandigheden kan er een gedwongen behandeling plaatsvinden of kunnen middelen en maatregelen worden toegepast ter overbrugging van tijdelijke noodsituaties welke door de patiënt in het ziekenhuis als gevolg van de stoornis van de geestvermogens worden veroorzaakt. Soms worden aan deze patiënten beperkingen opgelegd. Is de patiënt het met een dergelijk besluit niet eens dan kan hij daarover bij het ziekenhuis, althans een door het ziekenhuis ingerichte klachtencommissie, klagen. De Wet Bopz kent ook een gerechtelijke procedure. Deze staat open als de klachtencommissie niet tijdig een beslissing heeft genomen of indien de beslissing van de klachtencommissie niet inhoudt dat de klacht gegrond is.

De Wet Bopz wordt op 1 januari 2020 vervangen door twee wetten: de Wet verplichte geestelijke gezondheidszorg (Wvggz) en de Wet zorg en dwang psychogeriatrische en verstandelijk gehandicapte cliënten (Wzd).

De Wvggz regelt het verlenen van verplichte zorg aan personen met een psychische stoornis. De bedoeling van de wet is het waarborgen van de rechtspositie van personen met een psychische stoornis, het voorkomen van dwang en het beperken van de duur van dwang met nadruk op het beginsel dat verplichte zorg alleen als laatste redmiddel wordt toegepast en het verhogen van de kwaliteit van verplichte zorg. Ook wordt gestreefd naar het beleggen van een centrale verzoekersrol bij het openbaar ministerie, waarbij aan de officier van justitie een actieve rol wordt toebedeeld, in goede samenwerking met de ketenpartners. Een belangrijke verandering ten opzichte van de Wet Bopz is dat verplichte zorg straks ook buiten een GGZ-instelling kan worden opgelegd.

Van belang is ook dat in artikel 8:22 Wvggz is bepaald dat onder de gegevens die op grond van deze wet worden verwerkt, dan wel kunnen worden verwerkt, justitiële en strafvorderlijke gegevens als bedoeld in de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens, politiegegevens als bedoeld in de Wet politiegegevens en bijzondere gegevens inzake de gezondheid van betrokkene als bedoeld in de Wet bescherming persoonsgegevens, thans de Algemene verordening gegevensbescherming, worden begrepen. Bij of krachtens algemene maatregel van bestuur worden regels gesteld over de wijze waarop de gegevensverwerkingen die voortvloeien uit deze wet worden ingericht en met aanvullende waarborgen worden omkleed, waaronder begrepen de technische standaarden daarvoor.

De Wvggz kent voorts, net als de Wet Bopz, een klachten- en een gerechtelijke procedure.

De Wzd introduceert een regeling voor het verlenen van zorg aan mensen met een psychogeriatrische aandoening of een verstandelijke handicap, ook als zij daar in een voorkomend geval niet mee instemmen en ongeacht de plaats waar zij verblijven. In het voorstel worden de bevoegdheden van de zorgaanbieder en de rechten van de cliënt geregeld. De zorg wordt verleend op basis van een zorgplan. Onvrijwillige zorg mag slechts worden gebruikt als uiterste middel; daarbij dient een stappenplan te worden doorlopen.

Net als in de Wvggz wordt in de Wzd (artikel 18c Wzd) bepaald dat onder de gegevens die op grond van deze wet worden verwerkt, dan wel kunnen worden verwerkt, justitiële en strafvorderlijke gegevens als bedoeld in de Wet justitiële en strafvorderlijke gegevens, politiegegevens als bedoeld in de Wet politiegegevens en bijzondere gegevens inzake de gezondheid van betrokkene als bedoeld in de Wet bescherming persoonsgegevens, thans Algemene verordening gegevensbescherming, worden begrepen. De zorgaanbieder, de Wzd-arts, het CIZ, de burgemeester en de officier van justitie stellen de zorgverantwoordelijke ten behoeve van diens taak op de hoogte indien zij op grond van het eerste lid gegevens over betrokkene uitwisselen zonder diens toestemming. De medewerkers van de zorgaanbieder, de Wzd-arts, de zorgverantwoordelijke, het CIZ, de burgemeester en de officier van justitie en de rechter zijn tot geheimhouding verplicht van hetgeen in de uitoefening van hun taak aan hen is toevertrouwd, tenzij het bepaalde in het eerste lid of enig ander wettelijk voorschrift hen tot mededeling verplicht of uit hun taak de noodzaak tot mededeling voortvloeit.

Voorts kent de Wzd net als de Wet Bopz een klachten- en een gerechtelijke procedure.

Tegelijk met de – uiteindelijk – gezamenlijke behandeling van de Wvggz en de Wzd liep ook de behandeling van de Wet forensische zorg. De wijzigingen die via het wetsvoorstel Wvggz in het wetsvoorstel Wet forensische zorg zijn aangebracht, zijn betrokken bij de gezamenlijke behandeling van de wetsvoorstellen.

Dit artikel is geschreven door Rolinka Wijne, Medewerker Wetenschappelijk Bureau

Lees ook eerdere artikelen uit dit feuilleton:

Ken uw zorgwetten 7

Ken uw zorgwetten 6

Ken uw zorgwetten 5
Ken uw zorgwetten 4
Ken uw zorgwetten 3
Ken uw zorgwetten 2
Ken uw zorgwetten 1