Samenwerking in de zorg

‘De vraag naar zorg en het personeelstekort is zo groot dat we wel moeten samenwerken. De olietanker van concurrentie ging tot nu toe steeds één kant op, maar die moet draaien naar samenwerking en nooit meer terugkeren naar die oude koers’. Aldus minister Kuipers tijdens een recent webinar van Healthcare Horizons. Samenwerking in de zorg slaat de klok. Het is het speerpunt van Het Integraal Zorgakkoord (IZA) (titel: ‘Samen werken aan goede zorg’). Termen als ‘de juiste zorg op de juiste plek’, ketenzorg, (regionale) netwerkzorg, passende zorg en domeinoverstijgende samenwerkingsverbanden zijn inmiddels gemeengoed. Menig initiatief ziet het daglicht en wordt (gelukkig) breed uitgemeten. Goed voorbeeld doet goed volgen.

Vormen van samenwerking

Samenwerkingen zijn er in diverse vormen. Soms wordt gekozen voor een aparte juridische entiteit (zoals een stichting, coöperatie of BV; joint venture of fusie), soms ligt een bestuurlijke fusie of een overeenkomst meer voor de hand. In alle gevallen, ook bij een ‘losser’ contractueel verband, is het van belang ‘de governance’ van de samenwerking goed in te richten (zie artikel ‘Governance van zorginstellingen: een overzicht van inrichtingsvereisten’). Die taakstelling is niet vrijblijvend. Zo is in de Governancecode Zorg bepaald dat de principes uit de code voor zorgorganisaties doorwerken in de samenwerkingsverbanden die zij aangaan, met als voorbeeld dat afspraken over hoe het bestuur en toezicht ten aanzien van eigen en gedeelde verantwoordelijkheden en gezamenlijke doelen moeten zijn vastgelegd. Verder wordt in het Kader Goed Bestuur van de IGJ en NZa uitgedragen dat RvT’s in het kader van de continuïteit, toegankelijkheid en betaalbaarheid van zorg ‘over de grenzen van de eigen organisatie heen moeten kijken’ en dat RvT’s en RvB’s een gezamenlijke visie op netwerk- en ketenzorg in de regio moeten ontwikkelen en aandacht moeten hebben voor de governance daarvan. ‘Doorwerken van principes’ en ‘aandacht hebben voor de governance’ bieden weinig houvast. Ook in onze praktijk zien wij terug dat zorgaanbieders moeite hebben met de concrete uitwerking van ‘good governance’, naast het ondervangen van andere juridische aspecten van samenwerkingsverbanden.

Aandachtspunten bij samenwerking

Waar moeten zorgaanbieders op letten bij het aangaan van een samenwerking? Tijdens ons afgelopen zorgseminar hebben wij als sectorteam zorg hier ook aandacht aan besteed. In de deelsessies ‘governance’ en ‘samenwerking en concentraties’ zijn diverse aandachtspunten de revue gepasseerd, zoals hieronder vermeld. De precieze invulling van deze aspecten verschilt per situatie.

Aandachtspunten

1. Welke juridische vorm past bij het doel van de samenwerking?
2. Gelden er mededingingsrechtelijke beperkingen? Moet aan de ACM en NZa worden gemeld?
3. Kwalificeert het samenwerkingsverband zelfstandig als ‘zorgaanbieder’?
4. Moet een vergunning worden aangevraagd en interne toezichthouder worden aangesteld?
5. Zijn medezeggenschapstrajecten doorlopen, in relatie tot interne gremia als de OR en (C)CR en externe stakeholders zoals zorgverzekeraars, zorgkantoren en gemeenten?
6. Zijn de SER Fusiegedragsregels van toepassing en moeten vakbonden worden geïnformeerd?
7. Welke partij neemt welke rol en verantwoordelijkheden op zich?
8. Hoe worden zeggenschap en besluitvorming vormgegeven?
9. Hoe wordt (de schijn van) (ongewenste) belangenverstrengeling ondervangen?
10. Welke posities nemen partijen in als het gaat om de verwerking van persoonsgegevens? Onder welke voorwaarden mogen persoonsgegevens (zoals medische gegevens) worden uitgewisseld?
11. In welke situaties en onder welke voorwaarden eindigt de samenwerking?
12. Hoe wordt de (externe en onderlinge) aansprakelijkheid van partijen ingeregeld?

Heeft u vragen over deze of andere juridische aspecten van samenwerking of wilt u bij de voorbereiding van een samenwerking worden begeleid? Neem gerust contact op. Wij denken graag mee.