Nieuwe werkwijze Arbeidsinspectie: leren staat voorop

Per 1 januari 2023 hanteert de Nederlandse Arbeidsinspectie een nieuwe werkwijze waarbij de werkgever zelf onderzoek doet naar een arbeidsongeval. Dit zou het leereffect voor de werkgever moeten vergroten. Maar wat wordt nu van de werkgever verwacht, geldt deze werkwijze altijd en welke kanttekeningen zijn te plaatsen? De Arbeidsinspectie kondigde de nieuwe werkwijze begin dit jaar aan op de eigen website met de sympathieke titel: ‘Arbeidsongeval: leren door bedrijf staat voorop’. De Arbeidsinspectie lijkt zelf ook maar al te graag haar reputatie op te willen vijzelen, nu de Arbeidsinspectie – terecht of niet – bij veel werkgevers bekend staat als een stugge organisatie met een lik-op-stukbeleid.

De nieuwe werkwijze

Wanneer er sprake is van een meldingsplichtig arbeidsongeval, krijgt de werkgever de Arbeidsinspectie op bezoek (meldingsplichtige arbeidsongevallen zijn ongevallen met een dodelijke afloop, blijvend letsel of een ziekenhuisopname). Waar voorheen de Arbeidsinspectie vervolgens de leiding nam in het verdere onderzoek, kan de Arbeidsinspectie ook bepalen dat de werkgever het onderzoek zelf uitvoert. Onder de nieuwe werkwijze vormt dit laatste (meer) het uitgangspunt. Als de werkgever het onderzoek zelf mag doen, moet hij binnen vijftien werkdagen een werkgeversrapportage opstellen. Deze rapportage moet bestaan uit een eigen onderzoek naar het arbeidsongeval, een verslag daarvan en een verbeterplan. Keurt de Arbeidsinspectie de werkgeversrapportage af, dan krijg de werkgever de kans om de rapportage te corrigeren. Is de rapportage dan nog steeds onvoldoende in de ogen van de Arbeidsinspectie, dan zal zij alsnog zelf het volledige ongevalsonderzoek uitvoeren met een mogelijke boete tot gevolg. Keurt de Arbeidsinspectie de werkgeversrapportage wél goed, dan kan nog een vervolginspectie volgen om te beoordelen of de werkgever het verbeterplan voldoende heeft geïmplementeerd. Als dat niet het geval is, volgt mogelijk alsnog een boete.

Uitzonderingen

Het is overigens niet zo dat de Arbeidsinspectie in alle gevallen het onderzoek naar het arbeidsongeval over zal laten aan de werkgever. Bij een arbeidsongeval met een dodelijke afloop, een ongeval waarbij het slachteroffer jonger dan 18 jaar is of een ongeval waarbij een familielid van de werkgever betrokken is, zal de Arbeidsinspectie zelf het onderzoek uitvoeren. Dat kan ook het geval zijn als bijvoorbeeld de historie van het bedrijf daartoe aanleiding geeft of als er sprake is van een arbeidsongeval met een grote maatschappelijke impact.

Het doel

Het doel van de nieuwe werkwijze is dat bedrijven meer leren van ongevallen door zelf het onderzoek te doen en daarmee de kans op herhaling te verkleinen. Door zelf het onderzoek te doen moeten werkgevers immers inzoomen op de achterliggende oorzaken van het ongeval. Dit zou ertoe moeten leiden dat werkgevers (meer) regelmatig gaan investeren in veiligheidsmaatregelen en de veiligheidscultuur binnen het bedrijf structureel wordt verbeterd. Het doel van de Arbowetgeving is immers het zorgen voor veilige arbeidsomstandigheden. Deze werkwijze sluit daar beter op aan dan de nadruk leggen op het punitieve karakter van de boetes.

De vraagtekens en risico’s

Hoewel het nieuwe beleid van de Arbeidsinspectie valt toe te juichen, zijn er nog wel enkele kanttekeningen te plaatsen. Zo kun je je afvragen of een termijn van vijftien dagen voor het indienen van de werkgeversrapportage inclusief verbeterplan een realistische termijn is. Daar waar de onderzoeken van de Arbeidsinspectie zelf soms maanden in beslag nemen, lijkt een termijn van vijftien dagen wel erg ambitieus. Verder is tot nu toe nog niet duidelijk welke criteria de Arbeidsinspectie hanteert om de werkgeversrapportage en het daarbij behorende verbeterplan goed of af te keuren. Bovendien liggen er ook risico’s op de loer voor de werkgever. Aan een arbeidsongeval kunnen meerdere overtredingen van de Arbowetgeving voorafgaan, alleen al omdat deze wetgeving behoorlijk wat vrij algemeen geformuleerde verbods- en gebodsbepalingen kent. Uit de door de werkgever opgestelde rapportage kunnen dus mogelijk overtredingen van de Arbowetgeving blijken die in eerste instantie niet op het netvlies van partijen stonden. De werkgever moet deze echter wel opschrijven, omdat anders de werkgeversrapportage onvolledig is. Dit zorgt ervoor dat de Arbeidsinspectie op de hoogte raakt van (niet voorziene) overtredingen waarvoor ze een boete kan opleggen. Daarmee wordt de werkgever min of meer gedwongen mee te werken aan zijn eigen veroordeling.

Conclusie

De nieuwe werkwijze van de Arbeidsinspectie moet door het zelflerende (en -reflecterende) vermogen ertoe leiden dat werkgevers meer oog hebben voor veilige arbeidsomstandigheden. Geheel zonder haken en ogen is het nieuwe beleid echter niet. Moet u naar aanleiding van een arbeidsongeval een werkgeversrapportage opstellen? Wij kijken graag met u mee. Ook als de Arbeidsinspectie toch zelf het onderzoek doet en mogelijk een boete oplegt, staan wij u van harte bij in dit traject.