Nalaten horen deskundigen in eerste aanleg beslissend voor oordeel ‘vrijspraak’ levert schending artikel 6 EVRM op

Het Italiaanse openbaar ministerie (OM) vervolgde een radiologe voor medeplichtigheid aan doodslag op een patiënte bij wie de radiologe op 9 november 2008 een diagnose had gemist. De diagnose (een dijbeenbreuk) werd op 27 november 2008 alsnog gesteld. Op 28 december 2008 overleed de patiënte. Voor het vaststellen van de doodsoorzaak hoorde de rechter in eerste aanleg diverse deskundigen. Twee deskundigen gaven ter zitting een alternatieve verklaring die causaal verband tussen de gemiste diagnose en het overlijden van de patiënt uitsloot. In eerste aanleg volgde daarom een vrijspraak.

Het OM ging vervolgens in hoger beroep. De appelrechter vernietigde de vrijspraak zonder de deskundigen te horen wier verklaringen ter zitting in eerste aanleg hadden geleid tot twijfel over het causaal verband. Tegen de veroordeling die volgde (acht maanden gevangenisstraf en het betalen van schadevergoeding) ging de radiologe tevergeefs in cassatie; volgens de cassatierechter was de appelrechter in dit geval niet verplicht de betreffende deskundigen te horen.

De radiologe wendde zich vervolgens tot het Europees Hof voor de Rechten van de Mens (EHRM). Zij verweet de appelrechter haar te hebben veroordeeld zonder de deskundigen te hebben gehoord wier verklaringen doorslaggevend waren voor haar vrijspraak in eerste aanleg. Dat zou een schending van artikel 6 EVRM opleveren, aldus de radiologe.

Het EHRM oordeelde in de kern dat de beginselen die verankerd zijn in het begrip ‘eerlijk proces’ ook van toepassing zijn op het horen van deskundigen. Er is geen reden om daarvan af te wijken wanneer het gaat om het horen van een deskundige door de appelrechter die de verdachte voor het eerst veroordeelt. Het EHRM stelde voorts vast dat de Italiaanse cassatierechter al herhaaldelijk had geoordeeld dat in geval van vernietiging van een vrijspraak in eerste aanleg, de appelrechter verplicht is de deskundigen te horen wier verklaringen ter zitting in eerste aanleg doorslaggevend waren. Dat is, aldus het EHRM, een niveau van rechtsbescherming dat in overeenstemming is met de EHRM-rechtspraak in het kader van een eerlijk proces. Het EHRM stelde vervolgens vast dat de mondelinge verklaringen van de deskundigen niet louter verwijzingen waren naar hun deskundigenrapport, maar de daarin vervatte conclusies aanvulden met opinies die voor het eerst ter zitting zijn geuit, en dat die een beslissende invloed hebben gehad op de beoordeling van de feiten door de rechter in eerste aanleg. Ook stelde het EHRM vast dat de appelrechter de feiten anders had gereconstrueerd dan de rechter in eerste aanleg deed.

Een en ander leidde het EHRM tot het oordeel dat de appelrechter, alvorens te beslissen tot veroordeling, de in dezen te beantwoorden vragen niet op passende wijze had kunnen onderzoeken zonder de deskundigen rechtstreeks te hebben ondervraagd die door de rechter in eerste aanleg waren gehoord en wier verklaringen op het punt stonden op een andere manier en ongunstig voor de radiologe te worden geïnterpreteerd. Dat de appelrechter de deskundigen niet had gehoord alvorens de in eerste aanleg uitgesproken vrijspraak te vernietigen, deed aldus afbreuk aan het eerlijke proces en er is dus sprake van een schending van artikel 6 EVRM.

De radiologe vorderde schadevergoeding, maar dat wees het EHRM af. Naar vaste rechtspraak van het EHRM is heropening van de procedure in beginsel het meest geschikte middel om de schending ongedaan te maken. Nu het Italiaanse recht daartoe de mogelijkheid biedt, was het EHRM van oordeel dat de vaststelling van de schending in dit geval een voldoende billijke genoegdoening is.

De uitspraak toont hoe belangrijk het is om alle informatie mee te nemen en deskundigen serieus te nemen. Ze zijn het niet altijd eens, maar zeker in een strafzaak mag de verdachte arts het voordeel van de twijfel worden gegund.

Dit artikel is geschreven door Rolinka Wijne. Meer weten? Neem dan contact op.