Nieuwe Governancecode Zorg 2022

Per 1 januari 2022 geldt een nieuwe, geactualiseerde Governancecode Zorg (‘GCZ’).[1] In deze bijdrage worden de belangrijkste wijzigingen besproken. Door de Brancheorganisaties Zorg (‘Boz’) is een nieuwe Governancecode Zorg vastgesteld op 6 december 2021. De nieuwe GCZ 2022 bevat een aantal wijzigingen ten opzichte van de Governancecode Zorg 2017. De aanleiding voor de wijzigingen is de komst van nieuwe wetgeving, met name de Wet bestuur en toezicht rechtspersonen (‘Wbtr’), Wet toetreding zorgaanbieders (‘Wtza’) en Aanpassingswet Wet toetreding zorgaanbieders (‘AWtza’), alsmede de evaluatie van de GCZ en adviezen van de BoZ Governance innovatie- en adviescommissie (‘IAC’).[2] De wijzigingen gaan voornamelijk over belangenverstrengeling, (mede)zeggenschap en governance van (regionale) samenwerkingsverbanden. Wat is de Governancecode Zorg? De GCZ 2022 is in de eerste plaats een richtinggevend en levend document voor de sector zelf. De GCZ biedt de sector een instrument om de governance zo in te richten dat die bijdraagt aan het waarborgen van goede zorg, aan het realiseren van haar maatschappelijke doelstelling en daarmee aan het maatschappelijk vertrouwen. Wat wettelijk geregeld is, is niet (meer) in de GCZ van 2022 opgenomen. Dit, tenzij het weglaten van wat wettelijk geregeld is afbreuk doet aan de consistentie of hanteerbaarheid van de GCZ. In de vernieuwde GCZ zijn in dit licht een aantal bepalingen verdwenen ten opzichte van de GCZ uit 2017, omdat die bepalingen nu zijn opgenomen in wetgeving. Wat zijn de belangrijkste veranderingen? Belangenverstrengeling De GCZ 2022 benoemt dat integriteit belangrijk is voor zorgorganisaties. Centraal daarbij staat het voorkomen van iedere vorm en schijn van belangenverstrengeling. De vorige GCZ sprak over “belangentegenstellingen”. Volgens de nieuwe GCZ 2022 moeten de raad van bestuur en raad van toezicht (commissarissen) nu (beheers)maatregelen vastleggen in de reglementen om belangenverstrengeling in een zo vroeg mogelijk stadium te signaleren, ongewenste belangenverstrengeling te voorkomen en de schijn hiervan te vermijden en te waarborgen dat op een zorgvuldige en transparante wijze met belangenverstrengeling en de schijn hiervan wordt omgegaan. Nieuw is ook dat een lid van de raad van bestuur of de raad van toezicht elke vorm en/of schijn van belangenverstrengeling aan de voorzitter van de raad van toezicht melden en aan de overige leden van de raad van bestuur en raad van toezicht en hij of zij verschaft daarover alle relevante informatie. De raad van toezicht besluit dan buiten aanwezigheid van de desbetreffende bestuurder of toezichthouder of sprake is van ongewenste belangenverstrengeling en treft passende maatregelen. Medezeggenschap Verder besteedt de GCZ 2022 nu nadrukkelijk (meer) aandacht aan medezeggenschap in hoofdstuk 3. De zorgorganisatie moet waarborgen dat professionals invloed kunnen hebben op het beleid dat hen raakt in de dagelijkse beroepsuitoefening, maar ook betrokken worden bij de beleidskeuzes over “de zorg van morgen”. Verder wordt benoemd dat naast de wettelijke medezeggenschap via ondernemingsraad en cliëntenraad in zorgorganisaties de “professionele medezeggenschap” essentieel is. Professionele zeggenschap betekent dat zorgorganisaties zorgen dat professionals hun professionele verantwoordelijkheid voor goede zorg kunnen nemen en dragen. Zij vertrouwen op het professioneel handelen en het professioneel oordeel van hun (gekwalificeerde) medewerkers vanuit de erkenning en waardering van de deskundigheid van professionals om evenwichtig om te kunnen gaan met de wensen van de client, hun eigen professionele standaarden en de financiële, organisatorische en zorginhoudelijke (rand)voorwaarden van de zorgorganisatie. Medezeggenschap gaat over invloed op besluitvorming. De medezeggenschap van professionals kan gaan via gestructureerde kanalen zoals een professionele adviesraad of stafconvent, maar ook meer informeel via invloed op de dagelijkse beroepsuitoefening. Governancestructuren en (regionale) samenwerkingsverbanden In de nieuwe GCZ wordt benadrukt dat in de zorgsector in toenemende mate meeromvattende organisatie- en governancestructuren gehanteerd worden met andere rechtsvormen dan alleen maar stichtingen, zoals de besloten vennootschap of de coöperatie. De GCZ benadrukt dat de Nederlandse Vereniging van Toezichthouders in Zorg en Welzijn (“NVTZ”) en Vereniging van bestuurders in de zorg (“NVZD”) handreikingen hebben opgesteld over inrichtingsvraagstukken omtrent de rechtsvorm waarin bv’s zijn betrokken die behulpzaam zijn bij inrichting van de governance van bv-structuren. Ook wordt benadrukt dat onder meer in het kader van integrale zorg en de toegenomen samenhang tussen de domeinen van zorg, welzijn, onderwijs of nog breder, zorgorganisaties steeds meer betrokken zijn bij (regionale) samenwerkingsverbanden. De principes uit de GCZ werken voor de zorgorganisatie ook door in de samenwerkingsverbanden die zij aangaat. Daarbij gaat het bijvoorbeeld over de afspraken over  hoe het bestuur en toezicht ten aanzien van eigen en gedeelde verantwoordelijkheden en gezamenlijke doelen zijn vastgelegd. Toetsingsverzoek Governancecommissie De brancheorganisaties hebben voor de juiste toepassing van de GCZ de Governancecommissie Gezondheidszorg ingesteld waar belanghebbenden zoals een medezeggenschapsorgaan, maar ook, zoals nu in de nieuwe GCZ 2022 is opgenomen, externe organisaties zoals bijvoorbeeld een geschilfamilievereniging of een brancheorganisatie een toetsingsverzoek kunnen voorleggen. De Governancecommissie onderzoekt het toetsingsverzoek en doet een uitspraak, die gepubliceerd wordt op de website van het Scheidsgerecht Gezondheidszorg. De nieuwe Governancecode Zorg gaat vanaf 1 januari 2022 van kracht. Wilt u meer weten? Neem dan gerust contact met ons op.   [1] BoZ, Governancecode Zorg 2022, zie: https://www.governancecodezorg.nl/. [2] Governance Support, Bouwen op een stevig fundament: uitkomsten van onderzoek naar  de effectiviteit van de Governancecode Zorg 2017 in opdracht van BoZ, Utrecht 23 november 2020.