Hoever gaat de vergewisplicht van de zorgaanbieder?

Gevangenisstraf voor vrouw die zich voordeed als arts: hoever gaat de vergewisplicht van de zorgaanbieder?

In een uitspraak van 13 december 2021 veroordeelde de rechtbank Overijssel een 33-jarige vrouw tot een gevangenisstraf van 18 maanden, waarvan zes maanden voorwaardelijk met een proeftijd van drie jaar. De vrouw, die haar artsenopleiding niet had afgerond, had een ziekelijke drang om als arts te werken en vervalste daarom een diploma geneeskunde, een paspoort, een CV en BIG-registratie. Deze documenten gebruikte de vrouw succesvol bij zeker 15 sollicitaties, waar zij uiteindelijk ook aan de slag ging. Niet is gebleken dat de vrouw patiënten schade toegebracht heeft. Wel heeft zij door haar handelen de gezondheid van de patiënten op het spel gezet. Zo had zij onder andere meerdere keren UR-geneesmiddelen voorgeschreven en injecties toegediend waarvoor de deskundigheid of opleiding van een (gediplomeerd) (basis)arts was vereist. De vrouw maakte telkens misbruik van haar vervalste BIG-registratie en het vertrouwen dat de zorginstellingen in haar hadden. Naast de gevangenisstraf moet de vrouw twee van haar voormalig werkgevers een schadevergoeding betalen van in totaal ruim EUR 14.000. Ook rekent de rechtbank het de vrouw aan dat zij misbruik maakte van de identiteit en het vertrouwen van twee andere vrouwen die de artsenopleiding wél met succes hadden afgerond. Van één van hen, met dezelfde achternaam als de vrouw, werd de BIG-registratie gebruikt. Van de andere vrouw kopieerde en vervalste ze de geneeskundediploma’s en cijferlijsten.

Deze uitspraak roept de vraag op of de betreffende werkgevers zorgvuldiger hadden moeten controleren of de vrouw wel écht als arts geregistreerd stond, en hoe in dit licht moet worden omgegaan met de vergewisplicht onder artikel 4 lid 1 onder a Wet kwaliteit, klachten en geschillen zorg (‘Wkkgz’). Daar gaan we in dit artikel op in.

In hoeverre moeten zorgaanbieders onderzoek doen?

De strafrechter vond in dit geval dat, daargelaten dat instanties die afhankelijk zijn van BIG-geregistreerde personen kandidaten voor een vacature zorgvuldiger zouden hebben kunnen screenen, het de vrouw was die keer op keer het systeem ondermijnde en risico’s aanvaardde voor de gezondheid van anderen. Hadden de zorgaanbieders misschien ook beter of anders kunnen en moeten screenen?

Over de vergewisplicht

In artikel 4 lid 1 onder a van de Wkkgz staat:

“Indien de zorgaanbieder een instelling is: vergewist hij zich ervan dat de wijze waarop zorgverleners die zorg verlenen aan zijn cliënten, in het verleden hebben gefunctioneerd, niet in de weg staat aan het inzetten van de zorgverleners bij het verlenen van zorg.”

Dit is de vergewisplicht. Deze plicht vloeit voort uit de brede(re) plicht van een zorgaanbieder om op grond van artikel 2 Wkkgz goede zorg aan te bieden. De vergewisplicht betekent dat zorgaanbieders zich ervan moeten vergewissen dat zorgverleners die voor hen gaan werken, ook geschikt zijn voor hun werk. Dit behelst de verplichting om als zorgaanbieder, vóór aanvang van de werkzaamheden, een onderzoek te verrichten naar het functioneren (in het verleden) van een zorgverlener met wie een overeenkomst wordt aangegaan (een ‘antecedentenonderzoek’). Hiermee beoogt de wet te voorkomen dat disfunctionerende zorgverleners, na bijvoorbeeld ontslag of een andere maatregel, hun praktijken bij een andere zorgaanbieder voortzetten, en te voorkomen dat onveilige situaties ontstaan of slechte zorg wordt geleverd.

Bronnen antecedentenonderzoek

Het vergewissen van een zorgaanbieder kan op zorginhoudelijke of communicatieve aspecten betrekking hebben, maar ook op voorvallen die iemand minder geschikt maken om goede zorg te verlenen. Allereerst dient het vergewissen volgens de wetgever in de gesprekken met de betrokken kandidaat te gebeuren. Indien ten aanzien van het functioneren van de kandidaat eerder problemen hebben bestaan, zal de kandidaat daarover, en over hetgeen hij/zij heeft ondernomen om die problemen op te lossen, transparant moeten zijn. Ten tweede dienen, voor zover van toepassing, bij het vergewissen ten minste het BIG-register, daar vermelde tuchtrechtuitspraken of een ander register van de beroepsgroep te worden geraadpleegd. Verder houdt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (‘IGJ’) aantekening van het (gemelde) disfunctioneren van zorgverleners en kan de zorgaanbieder navraag doen bij de IGJ op grond van artikel 25 lid 2 onder c Wkkgz. Ook kunnen zorgaanbieders de bevoegdheid en bekwaamheid van kandidaten beoordelen door diploma’s en certificaten te controleren. Tot slot kan een verklaring omtrent het gedrag (‘VOG’) van de sollicitant worden opgevraagd. Dit heeft ten doel om een bijdrage te leveren aan het voorkomen van onveilige situaties of slechte zorg voor cliënten in instellingen. Het opvragen van een VOG is verplicht voor werknemers van zorgaanbieders van langdurige zorg (‘Wlz’) en zorgaanbieders die ggz met verblijf verlenen, zo volgt uit artikel 3.1 Uitvoeringsbesluit Wkkgz.

Verder moet een zorgaanbieder kunnen uitsluiten dat sprake is van verouderde of valse informatie. Het controleren van de diploma’s, de VOG en de registratie in het BIG-register zal in de praktijk eenvoudig en snel kunnen worden uitgevoerd. Dat geldt ook voor een navraag bij de IGJ. Met deze manieren van vergewissen kan echter niet altijd worden uitgesloten dat de verschafte informatie niet juist en volledig is. Om die reden zouden zorgaanbieders van ten minste de laatste werkgever van de sollicitant een referentie op kunnen vragen.

Onvoldoende vergewist?

In de beschreven zaak stond vast dat de vrouw gedurende een periode van ruim drie jaar sollicitatieprocedures bij diverse instellingen had doorlopen met gebruikmaking van valse papieren en documenten met als doel (daartoe onbevoegd) te werken als arts. Tijdens deze periode had zij zich gedurende een groot deel van haar tijd bezig gehouden met haar streven als arts aan het werk te komen. Zij had in die periode een diploma geneeskunde, een paspoort, een CV en een BIG-registratie vervalst om daarmee een op elkaar afgestemde onderbouwing te hebben van haar gefingeerde bevoegdheid en ervaring als arts. Deze documenten had zij meermalen gebruikt, gericht op het verkrijgen van steeds een nieuwe dienstbetrekking als arts.

Gelet op de vergewisplicht uit de Wkkgz, kan worden afgevraagd of de zorgaanbieders uit de beschreven zaak deze kandidaat voor de vacatures wel voldoende hadden gescreend. Vaststond dat het de vrouw bij 15 instellingen gelukt was binnen te komen met de valse papieren. Waarschijnlijk hebben de betrokken zorgaanbieders wel de (alle) relevante documenten bij de vrouw opgevraagd, maar onduidelijk is of deze documenten ook daadwerkelijk zijn gecontroleerd op actualiteit en echtheid. Wellicht had dat kunnen leiden tot een (eerdere) ontmaskering.

Tot slot

Deze uitspraak laat zien dat het belangrijk is om aan de vergewisplicht te voldoen. Anders is mogelijk geen sprake van goede zorg of staat de patiëntveiligheid misschien op het spel. Het zorgvuldig vergewissen, het uitvoeren van de daarbij behorende controles én het uitvoeren van een referentiecheck is daarom noodzakelijk. Heeft u daarover vragen? Neemt u dan gerust contact met ons op.