Subsidie verstrekt aan medisch specialist in loondienst op nihil gesteld

Op grond van de Subsidieregeling overgang integrale tarieven medisch specialistische zorg ('de subsidieregeling') wordt subsidie verstrekt aan medisch specialisten die hun hoedanigheid als vrijgevestigd medisch specialist beëindigen en daarna op basis van een arbeidsovereenkomst met een zorgaanbieder als medisch specialist werkzaam zijn. Mag de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ('de Minister') de, in eerste instantie verleende subsidie, op nihil vaststellen en het uitbetaalde voorschot terugvorderen? De rechtbank Den Haag bepaalt in een uitspraak van 11 januari jl. van wel. In deze blog lichten we de uitspraak toe. 

Wat was er aan de hand?

De eiser, medisch specialist, heeft gebruik gemaakt van de subsidieregeling. Hij diende daartoe zijn hoedanigheid als vrijgevestigd medisch specialist te beëindigen en gedurende een periode van vier jaar in loondienst bij een zorgaanbieder te treden. De specialist heeft dit gedaan. Met ingang van 1 januari 2015 is hij in loondienst van een ziekenhuis getreden. Op basis van dit dienstverband heeft de Minister bij besluit van 16 september 2015 zijn subsidieaanvraag ingewilligd en hem een subsidie van €100.000,- verleend. Op 1 juli 2017 is de specialist in loondienst gaan werken bij een ander ziekenhuis. Eerst op basis van een arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd, vervolgens voor onbepaalde tijd. Náást deze aanstelling heeft de specialist in de periode van september 2017 tot en met juni 2018 ook gewerkt op basis van een arbeidsovereenkomst met de maatschap van medische specialisten in het ziekenhuis. Zo'n specialistenmaatschap is echter geen zorgaanbieder in de zin van de subsidieregeling. Bij besluit van 24 maart 2021 heeft de Minister daarom de verleende subsidie vastgesteld op nihil. Het betaalde voorschot van €80.000,- is teruggevorderd van de specialist. Volgens de Minister wordt door de specialist met zijn werkzaamheden voor de specialistenmaatschap niet voldaan aan de verplichtingen die aan de subsidie zijn verbonden. Namelijk dat de specialist uitsluitend op basis van een of meer arbeidsovereenkomsten met een of meer zorgaanbieders als medisch specialist werkzaam moet zijn voor minimaal vier jaar. De specialist gaat in bezwaar en beroep. Hij stelt dat de terugvordering onrechtmatig en in strijd met de evenredigheid is.

De rechtbank

De rechtbank verklaart het beroep van de specialist ongegrond. Het besluit tot het vaststellen van de subsidie op nihil en het intrekken van het betaalde voorschot blijft in stand.

Rechtmatigheid 

Op grond van de subsidieregeling wordt de subsidie verstrekt aan medisch specialisten die hun hoedanigheid als vrijgevestigd specialist beëindigen en daarna uitsluitend op basis van één of meer arbeidsovereenkomsten met één of meer zorgaanbieders als medisch specialist werkzaam zijn. Hieraan is een periode van vier jaar verbonden. Een arbeidsverhouding van kortere duur wordt niet gezien als een 'overstap' naar loondienst. Daarom voldoet dit niet aan het doel van de subsidieregeling; namelijk het realiseren van 'duurzame arbeidsverhoudingen' tussen zorgaanbieders en medisch specialisten. Tijdens de vierjaarsperiode heeft de specialist in kwestie naast werkzaamheden in loondienst bij een ziekenhuis, óók werkzaamheden verricht in loondienst. Deze heeft hij verricht bij een maatschap van specialisten binnen een ziekenhuis. De (toelichting op) subsidieregeling stelt duidelijk dat specialistenmaatschappen binnen een ziekenhuis en medisch specialistische bedrijven ('MBS's') niet onder de definitie zorgaanbieder in de zin van de subsidieregeling vallen. De specialist heeft op basis van een arbeidsovereenkomst met de maatschap werkzaamheden verricht en is te goeder trouw dat hij hiermee aan de verplichtingen uit de subsidieregeling heeft voldaan. Echter doet dit volgens de rechter niet af aan het feit dat hij gedurende vier jaar niet uitsluitend met een zorgaanbieder als bedoeld in de subsidieregeling een arbeidsverhouding heeft gehad.

Evenredigheid 

Uit artikel 5 lid 2 sub b van de subsidieregeling volgt dat indien de specialist niet heeft voldaan aan de subsidie verbonden bepalingen, het bedrag van de subsidie op nihil wordt gesteld. Ook kunnen volgens artikel 11 lid 2 van de subsidieregeling de voorschotten teruggevorderd worden. Deze zijn dan namelijk 'onverschuldigd betaald'. Volgens de rechtbank heeft de specialist geen individuele omstandigheden naar voren gebracht die tot de conclusie kunnen leiden dat het strikt handhaven van de voorwaarden uit de subsidieregeling in zijn geval tot een onevenredige uitkomst leidt. De rechtbank overweegt dat niet is onderbouwd dat de specialist door de terugvordering onevenredig in zijn belangen wordt getroffen. Aansluitend oordeelt de rechtbank dat de Minister in dit geval niet van de bepalingen van de subsidieregeling af hoefde te wijken.

Tot slot

Met ingang van 1 januari 2015 zijn integrale tarieven voor medisch specialistische zorg ingevoerd. Dit had tot gevolg dat de ziekenhuizen en vrijgevestigde medisch specialisten afspraken moesten maken over de positie van de medisch specialist in het ziekenhuis. Om de overstap voor medisch specialisten naar loondienst een reële optie te laten zijn, werd de subsidieregeling bedacht. De subsidie is een geldelijke tegemoetkoming, verstrekt door de Minister. Deze zou de financiële belemmeringen voor ziekenhuizen en vrijgevestigde medisch specialisten, om een dienstverband aan te gaan zonder vergoeding voor de beëindiging van de activiteiten als vrijgevestigd medisch specialist, verminderen. De onderhavige uitspraak is de tweede in drie jaar tijd over de subsidieregeling. Eerder heeft de Raad van State op 10 maart 2021 een uitspraak gedaan in een vergelijkbare zaak. De medisch specialist in die kwestie had de vierjaarstermijn niet volgemaakt. De Raad van State laat (ook daar) de nihilstelling en terugvordering in stand. Beide uitspraken laten duidelijk zien dat de consequenties van het niet nakomen van de voorwaarden, zoals gesteld in de subsidieregeling, voor rekening van de specialist komen. Ook wanneer de specialist te goeder trouw is, is dat geen aanleiding voor een ander oordeel. Het ligt op de weg van de specialist om bij de Minister te informeren of het aangaan van een (nieuwe) overeenkomst gevolgen heeft voor de verleende subsidie.