Hoe kunnen influencers en merkhouders zich juridisch beschermen in een tijdperk van AI en reputatierisico’s?

Uit het recente EUIPO-rapport Influencers and IP blijkt dat slechts 18% van de influencers hun naam, logo of vormgeving van door hen aangeboden producten heeft geregistreerd als merk of model. Dat is een gemiste kans, omdat geregistreerde IE-rechten een influencer of merkhouder juridisch aanzienlijk sterker kunnen maken in geval van conflicten en de mogelijkheden tot handhaving tegen imitatie en meelifters substantieel vergroten. Voor influencers die hun eigen merk of dat van derden willen uitbouwen, én voor merkhouders die langdurige samenwerkingen met influencers aangaan, is een duidelijke IE-strategie daarom essentieel. Een tijdige merk- of modelregistratie versterkt de onderhandelingspositie, biedt zekerheid bij licentie- en samenwerkingsafspraken en creëert juridische duidelijkheid zodra commerciële belangen toenemen. Bovendien kan een goed opgebouwd IE-portfolio van grote waarde zijn voor de eigenaar bij een eventuele verkoop of herstructurering binnen de onderneming.

Een aanzienlijk deel van de geschillen tussen influencers en samenwerkingspartners ontstaat doordat onvoldoende is vastgelegd wie de auteursrechthebbende is of wordt op de content die tijdens een samenwerking wordt gecreëerd. Foto’s, video’s en teksten zijn in beginsel auteursrechtelijk beschermd, maar zonder duidelijke afspraken over overdracht of licentie van IE-rechten ontstaan al snel discussies over hergebruik, licentievoorwaarden, vergoedingen en de reikwijdte van exploitatie door de influencer of de merkhouder.

Professioneel opgestelde contracten regelen daarom onder meer:

• wie de auteursrechthebbende wordt (via overdracht of licentie);

• de omvang, duur en territoriale reikwijdte van het gebruiksrecht;

• de kanalen en materialen waarop content mag worden ingezet;

• eventuele afstand van persoonlijkheidsrechten, voor zover juridisch toegestaan;

• de vergoeding per post, per campagne of anderszins.

Heldere afspraken voorkomen dat campagnes achteraf moeten worden ingetrokken of dat onverwachte claims ontstaan. Een solide regeling van IE-rechten is daarmee onmisbaar voor zowel influencers als merkhouders die samenwerken aan professionele en toekomstbestendige campagnes.

Reputatie is binnen het influencer-ecosysteem een van de belangrijkste kernwaarden. Influencers die bewust en zorgvuldig omgaan met hun online aanwezigheid versterken niet alleen hun eigen merk, maar ook dat van de samenwerkingspartners met wie zij zich verbinden. Steeds meer influencers kiezen er daarom voor om zich vooraf te laten certificeren via het platform influenceregels.com.

Uit onderzoek van Stichting Reclame Code blijkt dat dit daadwerkelijk effect heeft. Na het behalen van het influencer­certificaat houden influencers zich ruim twee keer zo vaak aan de Nederlandse Reclame Code. De naleving stijgt van 25% vóór certificering naar 59,6% daarna. Deze ontwikkeling laat zien dat veel influencers actief investeren in professionaliteit en transparantie. Voor merkhouders creëert dit een betrouwbare uitgangspositie voor een professionele samenwerking. Heldere juridische afspraken zorgen vervolgens voor wederzijdse zekerheid en voorspelbaarheid. Denk aan zorgvuldig geformuleerde beëindigingsgronden, afspraken over monitoring en rapportage, duidelijke regels voor transparante reclame-uitingen en naleving van de Nederlandse Reclame Code, evenals bepalingen over het intrekken of verwijderen van content wanneer dat noodzakelijk is. 

De snelle opkomst van AI-tools en virtuele influencers verandert het influencerlandschap razendsnel. Volgens het EUIPO maakt inmiddels een groot deel van de influencers gebruik van AI bij hun contentcreatie. Tegelijkertijd maakt 47% zich zorgen dat AI hun stijl of werk kan kopiëren of hergebruiken, terwijl 44% oneerlijke concurrentie vreest van volledig digitale avatars. Die zorgen zijn begrijpelijk, maar juist daarom is het van belang dat influencers en merkhouders strategisch én juridisch vooruitdenken.

AI-gegenereerde output kan dicht in de buurt komen van bestaande creaties en daardoor vragen oproepen op het gebied van auteursrecht, merkenrecht of portretrecht. Virtuele influencers voegen daar een extra dimensie aan toe. Zij zijn schaalbaar, altijd actief en kunnen in specifieke niches snel marktaandeel opbouwen. De impact daarvan verschilt per sector, doelgroep en type content.

Voor zowel influencers als merkhouders liggen hier duidelijke kansen. Door namen, logo’s of de verschijningsvormen van producten tijdig als IE-recht vast te leggen, staan beide partijen juridisch en commercieel sterker bij mogelijke inbreuken door derden. Door te investeren in tijdige merk- en modelregistraties en duidelijke contractuele afspraken behouden zij de controle over hun IE-rechten en kunnen zij deze, waar nodig, effectief en eventueel gezamenlijk handhaven.

Influencer-marketing ontwikkelt zich in hoog tempo, en juist in deze dynamiek is een stevige juridische basis voor zowel influencers als merkhouders onmisbaar. Duidelijk vastgelegde rechten en tijdige IE-registraties bieden beide partijen zekerheid over de merken, ontwerpen en content die zij inzetten of vertegenwoordigen. Goede contractuele afspraken zorgen bovendien voor flexibiliteit in samenwerking én voor duidelijke kaders zodra commerciële belangen groeien. Nu AI een steeds grotere rol speelt in zowel creatie als imitatie, wordt een robuuste IE-strategie steeds belangrijker om controle en kwaliteit binnen samenwerkingen te waarborgen.

Het IE-team van Holla legal & tax adviseert zowel influencers als merkhouders bij het beschermen, registreren en strategisch inzetten van hun merk- en modelrechten, en ondersteunt hen bij het professioneel en toekomstbestendig uitbouwen van hun creatieve en commerciële activiteiten. Neem voor meer informatie of advies gerust contact op met Nathalie van der Zande, Robbert Sjoerdsma, Annelotte Boot of een van onze andere specialisten uit ons IE-team.