Beroepsgeheim bij vordering door officier van justitie (1/3)

De officier van justitie kan in het kader van het strafrechtelijk onderzoek gegevens opvragen. Gaat het om gevoelige gegevens, zoals gezondheidsgegevens, dan heeft de officier van justitie voorafgaande machtiging van de rechter-commissaris nodig. De rechter-commissaris onderzoekt onder meer of de gevoelige gegevens nodig zijn wegens een ‘dringend onderzoeksbelang’. Geeft de rechter-commissaris de machtiging, dan volgt de schriftelijke vordering van de officier van justitie, waarin staat welke gegevens worden gevorderd. Vaak is die vordering voorzien van een toelichting, waarin de officier van justitie uitlegt waarom in de desbetreffende zaak het beroepsgeheim moet wijken voor de waarheidsvinding.

Zorgverleners en zorginstellingen beschikken over een grote hoeveelheid gezondheidsgegevens. Oftewel: gevoelige gegevens. Maar bepaalde zorgverleners hebben uit hoofde van hun beroep het beroepsgeheim, waaronder ook het verschoningsrecht valt: het recht om te mogen zwijgen tegenover politie en justitie. Dat staat in art. 218 van het Wetboek van Strafvordering (‘Sv’). Daarnaast kunnen zorginstellingen een afgeleid verschoningsrecht hebben. Het verschoningsrecht van de zorginstelling volgt dan het verschoningsrecht van de verschoningsgerechtigde.

Wie?

De gedachte achter het verschoningsrecht is dat het maatschappelijk belang dat de waarheid in rechte aan het licht komt, moet wijken voor het maatschappelijk belang dat een ieder zich vrijelijk en zonder vrees voor openbaarmaking van het toevertrouwde om bijstand en advies tot de betreffende beroepsbeoefenaren moet kunnen wenden. De arts behoort tot de beroepsbeoefenaren met een verschoningsrecht. In de jurisprudentie is ook aan anderen een verschoningsrecht toegekend, zoals de verpleegkundige en een verpleegkundig meldkamercentralist.

Wat?

Niet alle informatie die valt onder de geheimhoudingsplicht, valt ook onder het verschoningsrecht. Het verschoningsrecht geldt voor wetenschap die de verschoningsgerechtigde 'als zodanig is toevertrouwd' (art. 218 Sv). Daarnaast geldt dat aan de zorgverlener alleen een verschoningsrecht toekomt in het kader van zijn dienstverlening in de hoedanigheid van hoedanigheid van zorgverlener.

Als de zorgverlener of zorginstelling meent dat de gevorderde gegevens vallen onder het beroepsgeheim en de zorgverlener of zorginstelling zich wil beroepen op het verschoningsrecht, kan de zorgverlener of de zorginstelling bij de rechter-commissaris bezwaar maken tegen de vordering.

Wijst de rechter-commissaris het bezwaar af, dan kan de zorgverlener of zorginstelling zogeheten beklag instellen bij de rechtbank (artikel 98 jo. artikel 552a Sv). De rechtbank beoordeelt of de bezwaren van de zorgverlener of zorginstelling terecht zijn. Oftewel: of het beklag gegrond is, of niet. De rechtbank hanteert een standaard beoordelingskader, om te bepalen of het belang dat de waarheid aan het licht (waarheidsvinding) moet prevaleren boven het belang van het verschoningsrecht. ‘Soms’ moet worden gelezen als ‘onder zeer uitzonderlijke omstandigheden’.

Bij het onderzoek of zich zulke ‘zeer uitzonderlijke omstandigheden’ voordoen die een doorbreking van het beroepsgeheim rechtvaardigen, kunnen uit deze rechtspraak enkele gezichtspunten worden gedestilleerd:

• het gaat om de verdenking van een ernstig strafbaar feit;
• het gaat om een kwetsbaar slachtoffer;
• er bestaat een ernstige verdenking tegen de verdachte;
• het is van groot maatschappelijk belang dat ter staving dan wel ter ontkrachting van deze verdenking een gedegen, objectief en zo volledig mogelijk onderzoek wordt ingesteld;
• de gevraagde gegevens zijn noodzakelijk voor de waarheidsvinding;
• de inbreuk op het beroepsgeheim blijft zo beperkt mogelijk;
• de gevraagde gegevens kunnen niet op andere wijze worden verkregen;
• het slachtoffer heeft al dan niet toestemming verleend voor het prijsgeven van de medische informatie.

In deel 2 van deze blogreeks bespreken wij enkele recente uitspraken over de vordering tot het verstrekken van het medisch dossier. Deel 3 gaat over de vordering tot het verstrekken van specifieke gegevens en het verstrekken van calamiteitenrapporten.