Sonja (knip en) Plakker

‘Sonja Bakker van Instagram verwijderd na beschuldiging plagiaat’, dat was de headline van RTL Boulevard nadat ze erachter kwamen dat Sonja Bakker verschillende recepten zou hebben gekopieerd op haar eigen Instagram.[1] Alhoewel de Dikke Van Dale plagiaat omschrijft als ‘het zich toe-eigenen van het geestelijk werk van anderen en het als eigen werk openbaar maken’ praten wij liever over een inbreuk op een auteursrechtelijk beschermd werk. Maar worden recepten eigenlijk wel beschermd door het auteursrecht? Het auteursrecht ‘Het auteursrecht is het uitsluitend recht van den maker van een werk van letterkunde, wetenschap of kunst, of van diens rechtverkrijgenden, om dit openbaar te maken en te verveelvoudigen, behoudens de beperkingen, bij de wet gesteld’.[2] Voor de vraag of een recept in aanmerking komt voor auteursrechtelijke bescherming is volgens de jurisprudentie beslissend de vraag of het een eigen oorspronkelijk karakter heeft en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Van een eigen oorspronkelijk karakter is sprake, wanneer het ontwerp niet ontleend is aan op het moment van ontwerpen al bestaande werken. Er is een persoonlijk stempel wanneer er sprake is van een zekere mate van menselijke creativiteit. Een werk waarvan de vorm zo banaal of triviaal is dat hier geen creatieve keuzes zijn gemaakt, of die enkel bestaat uit technische toepassingen komt niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking. Daarnaast geldt dat een stijl, trend of een idee niet voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komt. De concrete uitvoering van een idee kan echter wel voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking komen. Is een recept een ‘werk’? Een recept, ofwel een voorschrift voor de bereiding van een gerecht[3], kán een werk zijn en zodoende door het auteursrecht worden beschermd. Dan moet het recept echter zo origineel zijn dat dat een ander op hetzelfde moment geen identiek werk zou kunnen maken. Een recept bestaat vaak uit twee onderdelen, zo heb je de lijst met benodigde ingrediënten en de bereidingswijze. De lijst met ingrediënten an sich is niet auteursrechtelijk te beschermen, de formulering ‘2 kilo tomaten’ of ‘3 el tomatensap’ zijn immers niet creatief te noemen en geven alleen feiten weer die benodigd zijn voor de bereiding van het recept. Wat wel voor auteursrechtelijke bescherming in aanmerking kán komen is de bereidingswijze. Kanttekening die ik maar meteen maak is dat dit vaak niet het geval is. Onder het kopje bereidingswijze wordt namelijk enkel beschreven hoe je het gerecht maakt, vaak technisch bepaald en met weinig ruimte voor creatieve keuzes. ‘Snijd de tomaten in blokjes van ong. 3 cm’ is bijvoorbeeld niet creatief. Als je de bereidingswijze echter op een originele creatieve manier opschrijft, bijvoorbeeld in verhaal- of dichtvorm, dan komt dat wel in aanmerking voor auteursrechtelijke bescherming. Alleen dat deel van het recept is dan beschermd. Als er dus al bescherming op rust is die bescherming erg beperkt. Een recept letterlijk kopiëren is meestal niet toegestaan en kan een inbreuk op auteursrecht opleveren. Er moet dan wel sprake zijn van een werk waar een eigen oorspronkelijk karakter uit blijkt en het persoonlijk stempel van de maker draagt. Sonja Bakker RTL Boulevard stelt in haar artikel dat Sonja Bakker recepten letterlijk heeft vertaald en die op haar Instagrampagina heeft geplaatst. In een aantal gevallen zou Sonja zelfs de foto van het gerecht hebben overgenomen. Als die gerechten creatief genoeg zijn om aan te merken als een werk dan is er sprake van een inbreuk op auteursrecht. Deze bescherming is echter zeer beperkt en als Sonja de recepten niet letterlijk heeft overgenomen, maar heeft herschreven in andere eigen creatieve bewoordingen zal er geen sprake zijn van een inbreuk op auteursrecht. Dan kan er zelfs sprake zijn van een nieuw oorspronkelijk werk (ervan uitgaande dat de totaalindruk anders is). Het heeft er echter alle schijn van dat de gerechten 1-op-1 gekopieerd zijn en dat Sonja ter illustratie zelfs dezelfde foto heeft gebruikt (wat op zichzelf al kwalificeert als een auteursrecht inbreuk). Wil je jouw recepten openbaar maken onthoud dan dat hoe origineler je de receptuur uitschrijft, des te groter de auteursrechtelijke bescherming het zal genieten. Deze bescherming is echter gemakkelijk te omzeilen dus misschien moet je dat ene speciale gerecht maar helemaal niet openbaar maken… [1] https://www.rtlboulevard.nl/entertainment/news/artikel/5249165/sonja-bakker-plagiaat-instagram-offline-gestolen [2] Artikel 1 Auteurswet. [3] Definitie ‘gerecht’ uit Dikke Van Dale.