Van FIFA naar EA Sports FC (1/2)

Deze naamswijziging laat slechts het topje van de ijsberg zien. Achter een game als EA Sports FC gaan talloze andere intellectuele eigendomsrechten schuil: van portretrechten van spelers, de merkrechten van clubs tot het auteursrecht op stadionontwerpen en licenties van competities. Al deze rechten vragen om zorgvuldig opgestelde contracten en een complex netwerk van licenties, die samen bepalen hoe de game eruitziet en wat spelers er uiteindelijk mee kunnen doen. Het is van belang dat zowel de rechthebbende als de gameontwikkelaar passende afspraken met elkaar maken over het gebruik van deze rechten. Met dit artikel openen wij een tweedelige blogreeks over games, intellectuele eigendomsrechten en portretrechten. Deze eerste blog zoomt in op het belang van licenties en de afspraken die ontwikkelaars en rechthebbenden met elkaar maken om games mogelijk te maken.

Het intellectuele eigendomsrecht in games bestaat uit een mozaïek van meerdere rechten, waaronder het auteursrecht, het merkenrecht en het modellenrecht. Zo kan de broncode van een game beschermd zijn door het auteursrecht, de naam van het spel als merk zijn ingeschreven en kunnen de getoonde auto’s beschermd zijn via het modellenrecht. De rechthebbende beschikt ten aanzien van deze rechten over een exclusief exploitatierecht, wat inhoudt dat alleen de rechthebbende het recht heeft om het werk openbaar te maken en te verveelvoudigen, tenzij hij daarvoor een licentie verleent aan een derde.

Als iemand anders dan de rechthebbende van een intellectueel eigendomsrecht (op bijvoorbeeld een unieke in-game skin of wapenontwerp) wil gebruiken, kan de rechthebbende daarvoor een gebruiksrecht verlenen. Zo’n gebruiksrecht wordt hoofzakelijk vervat in een licentieovereenkomst tussen beide partijen waarin wordt afgesproken wat degene die de licentie verkrijgt met dit gebruiksrecht mag doen. In een licentieovereenkomst worden niet alleen afspraken gemaakt over de omvang en duur van het gebruiksrecht, maar ook over hoe en waar de gelicentieerde inhoud in de game mag worden gebruikt. Zo wordt vaak vastgelegd of de licentie exclusief of niet-exclusief is, zodat bijvoorbeeld dat ene iconische wapenontwerp enkel in één vechtspel gebruikt mag worden en niet door andere ontwikkelaars in hun videogames verwerkt kan worden. Ook kan worden afgesproken in welke landen of regio’s de licentie mag worden uitgebracht.

Daarnaast worden de looptijd van de licentie en de voorwaarden voor verlenging of beëindiging vaak tot in detail uitgewerkt. Zo kan een contract bepalen dat een voetbalspeler voor één jaargang van een sportgame beschikbaar is. Na verloop van dat jaar zal er vervolgens opnieuw onderhandeld moeten worden. Op financieel vlak kunnen partijen kiezen voor een vaste vergoeding (lumpsum) voor het gebruik, of voor een royaltymodel waarbij de betaling wordt gekoppeld aan de verkoopcijfers of het aantal downloads van de game. Deze laatste variant is vooral bij de grote spelers in de game-wereld veelvoorkomend.

Het verdwijnen van een voetballer

Een vergelijkbare situatie doet zich regelmatig voor in voetbalgames, waar spelers plotseling niet meer beschikbaar zijn. Dit heeft vaak te maken met het gebruik van portretrechten en de licentieovereenkomsten die daarvoor zijn afgesloten. In de meeste gevallen worden de portretrechten van voetballers collectief geregeld via spelersvakbonden of organisaties zoals de Fédération Internationale des Associations de Footballeurs Professionnels ('FIFPro'), waardoor ontwikkelaars met één overeenkomst toegang krijgen tot een groot aantal spelers. Toch kiezen sommige spelers ervoor hun persoonlijke rechten individueel te beheren.

Een bekend voorbeeld hiervan is de Duitse doelman Oliver Kahn. Zijn portretrechten waren niet opgenomen in de collectieve licentie die EA had afgesloten voor de FIFA World Cup 2002-game. Omdat Oliver Kahn geen afzonderlijke toestemming had gegeven, moest EA in Duitsland de game uit de verkoop halen na een uitspraak van de rechter. Dit voorbeeld illustreert hoe belangrijk het is dat ontwikkelaars bij het vastleggen van licenties niet alleen vertrouwen op collectieve regelingen, maar ook actief controleren of individuele overeenkomsten nodig zijn voor specifieke spelers.

Het complexe samenspel van intellectuele eigendomsrechten in videogames maakt dat ontwikkelaars voortdurend alert moeten zijn op de status en voorwaarden van hun licenties. Het afsluiten, vernieuwen en onderhouden van deze overeenkomsten is geen eenmalige handeling, maar een continu proces. Wanneer een contract afloopt, of een rechthebbende besluit een licentie niet te verlengen, kunnen de gevolgen direct zichtbaar zijn voor spelers. Zo kan een populaire voetballer ineens uit de game verdwijnen omdat zijn portretrechten niet langer beschikbaar zijn, of kan een geliefd automerk uit een racespel worden verwijderd doordat de merklicentie is verlopen of exclusief aan een andere partij is verleend. Deze situaties laten zien dat niet alleen de creatieve kant van gameontwikkeling bepalend is, maar dat ook juridische en commerciële afspraken een sleutelrol spelen in de beleving van de speler.