Topsport onder druk: juridische lessen uit ‘Vlammende Ambitie’

Wat dit rapport duidelijk maakt, is dat onveiligheid vaak niet het gevolg is van uitzonderlijke incidenten, maar van alledaagse patronen. Denk aan hiërarchische verhoudingen, onduidelijke grenzen, en afhankelijkheidsrelaties. Zulke problemen kunnen niet worden aangepakt met een gedragscode of een meldpunt alleen, maar dit vereist een cultuurverandering met onder andere preventie, effectieve handhaving en integriteitsmaatregelen.

Dat topsport intens kan zijn, is geen probleem op zichzelf. Maar wanneer de druk zodanig wordt dat sporters zich structureel onveilig voelen, dan raakt dit aan (juridische) verantwoordelijkheden. Sportorganisaties en begeleiders hebben een zorgplicht: zij dienen een veilige omgeving te creëren, zowel fysiek als mentaal. Gebeurt dat niet, dan kan dit juridische gevolgen hebben zoals civiele aansprakelijkheid of bestuurlijke nalatigheid.

We zien dat de sportstructuur in Nederland complex en vaak informeel geregeld is. Sportbonden zijn aan de ene kant beleidsverantwoordelijk, maar aan de andere kant afhankelijk van prestaties voor financiering en publieke zichtbaarheid. Die dubbelrol maakt intern toezicht en duidelijke verantwoordelijkheden moeilijk, maar des te belangrijker.

Uit onze praktijkervaring blijkt dat er binnen besturen of commissies vaak onduidelijke verantwoordelijkheden bestaan en dat er weinig onafhankelijke controle is op coaching en begeleiding. Ook het rapport legt diverse knelpunten binnen de topsportcultuur bloot, waaronder een laag percentage van (onderzochte) sportbonden met een klokkenluidersregeling (slechts 19%) en de afname van preventieprogramma’s ondanks eerdere rapporteren (zoals ‘Ongelijke Leggers’).

Toch biedt het rapport slechts beperkt concrete handvatten voor de bestuurlijke en juridische inrichting van de sportsector. Daarnaast lijkt de rol van sportorganisaties zelf bij het in stand houden van de topsportcultuur achterwege te blijven. Wie houdt toezicht op de kwaliteit van coaching? Hoe onafhankelijk zijn meldprocedures? Wat gebeurt er met signalen van sporters? En wat is de juridische positie van medisch personeel of sponsors in het geheel? Op basis van de bevindingen concluderen wij dat er behoefte is aan heldere afspraken, onafhankelijke toetsing en goede verslaglegging.

Hat rapport laat zien dat de ideale topsportcultuur het streven naar topprestaties combineert met aandacht voor welzijn, openheid voor mentale problemen en ruimte voor verschillen. De inzichten die het rapport ons biedt, kunnen we aangrijpen om juridische aanpassingen door te voeren in de praktijk. Voor sportbonden, clubs, sportorganisaties en atleten hebben wij de volgende praktische aanbevelingen om een bijdrage te leveren aan een verandering van de topsportcultuur.

Voor sportbonden en -organisaties geldt:

• Evalueer gedragscodes en meldprocedures: zijn ze actueel, bekend én bruikbaar? Hoe wordt erop gehandhaafd?
• Zorg voor een klokkenluidersregeling en voorkom dat interne meldingen via de media lopen.
• Evalueer contracten met coaches en stafleden: zijn verantwoordelijkheden, gedragseisen en aanspreekpunten juridisch vastgelegd?
• Maak de zorgplicht concreet: leg vast in beleid en in overeenkomsten hoe fysieke én mentale veiligheid wordt gewaarborgd. Maak gesprekken met een (sport)psycholoog bijvoorbeeld een standaard onderdeel.
• Versterk de governance: stel een externe vertrouwenspersoon of compliance officer aan. Verduidelijk toezichts-richtlijnen binnen het bestuur.

Voor coaches en begeleiders geldt:

• Vraag om duidelijke contractuele afspraken over verwachtingen, grenzen en verantwoordelijkheden.
• Weet waar je zelf staat in het systeem: een coach kan zelf óók slachtoffer worden van grensoverschrijdend gedrag of reputatieschade.

Voor (top)atleten geldt:

• Wees je bewust van je rechten en plichten in sportcontracten of selectietrajecten.
• Spreek je uit en/of vraag (juridische) hulp bij conflicten of meldingen: of het nu gaat om onveilige situaties, contractgeschillen of selectieproblemen.

Het rapport ‘Vlammende Ambitie’ onthult geen grote, vernieuwende inzichten, maar dat maakt het juridisch niet minder relevant. Het laat zien dat de Nederlandse topsportcultuur vraagt om een culturele verandering, en daarvoor is ook juridische modernisering essentieel. Van gedragscodes tot contracten, van meldprocedures tot governance: de basis moet sterk, helder en controleerbaar zijn.

Meer weten over juridische zorgplichten, sportcontracten of een integriteitsbeleid in de sportsector? Onze praktijkgroep Sportrecht adviseert sportbonden, sportorganisaties en (top)atleten/coaches op juridisch gebied en denkt graag mee.