Netbeheerders mogen maatschappelijk prioriteren bij transportvermogen

De ACM gaat in de Netcode elektriciteit de mogelijkheid geven aan netbeheerders een maatschappelijke prioritering aan te brengen in de volgorde waarop zij verzoeken om transportvermogen inwilligen. Hiermee mogen netbeheerders afwijken van het uitgangspunt ‘first come, first serve’ in congestiegebieden. In mei 2024 wordt de wijziging van de Netcode verwacht. In aanloop hiernaartoe heeft de ACM besloten niet handhavend op te treden, wanneer de netbeheerders in het individuele geval anticiperen op deze regels en een verzoeker voorrang geven. Dit is een kans voor projecten met (groot) maatschappelijk belang om sneller aan de beurt te zijn. 

Het juridisch kader

In de Elektriciteitswet 1998 (E-wet) staan voor netbeheerders twee belangrijkere verplichtingen. De eerste is de aansluitplicht. Dit is kortgezegd de verplichting een ieder die daarom verzoekt een aansluiting op het elektriciteitsnet te geven. De andere verplichting voor de netbeheerder is een ieder die daarom verzoekt voldoende transportvermogen aan te bieden op deze aansluiting. Het kan dan gaan om het afnemen van elektriciteit, of bij (duurzame) energieopwekking, het invoeden van elektriciteit. Het voorzien in voldoende transportvermogen op een aansluiting is voor de netbeheerders steeds moeilijker geworden. De aanvragen voor transportvermogen tellen regelmatig op tot een getal dat ver boven de beschikbare transportcapaciteit uitstijgt. Wanneer de netbeheerder constateert dat het tekort aan beschikbare transportcapaciteit van structurele aard is, dan is sprake van een congestiegebied. De netbeheerder doet hiervan een vooraankondiging. Daarna onderzoekt de netbeheerder of met maatregelen dit probleem van congestie kan worden aangepakt: het zogeheten onderzoek naar congestiemanagement. De resultaten van dit onderzoek publiceert de netbeheerder in een congestierapport op zijn website. Biedt congestiemanagement geen oplossing? Dan kan de netbeheerder het verzoek weigeren, totdat er weer beschikbare transportcapaciteit beschikbaar is.

Van first come, first serve…

In de E-wet is neergelegd dat een netbeheerder bij de afhandeling van de verzoeken om transportvermogen non-discriminatoir handelt. De netbeheerders hebben besloten hieraan invulling te geven met het uitgangspunt: first come, first serve. De verzoeken worden dus afgehandeld op basis van de datum van binnenkomst. In de rechtspraak is uitgemaakt dat deze invulling van het non-discriminatiebeginsel is toegestaan. De netbeheerder maakt hierbij geen enkel onderscheid tussen verzoekers. Het maakt dus niet uit voor welk project of gebruik het transportvermogen wordt gevraagd. Deze wijze van afhandeling wringt soms, omdat partijen die bijvoorbeeld de congestie kunnen verminderen achteraan staan in de rij. Waardoor het congestiegebied onnodig langer in stand wordt gehouden.

…naar een maatschappelijke prioritering

Op 2 maart 2023 heeft de ACM bekendgemaakt dat zij maatschappelijk prioriteren door netbeheerders mogelijk wil maken. Zo zouden netbeheerders voorrang kunnen verlenen aan projecten die congestieproblemen oplossen of beperken. Daarnaast kunnen netbeheerders voorrang verlenen aan projecten met een (groot) maatschappelijk belang, zoals veiligheidsdiensten, openbaar vervoer en woningbouw. Het concept-kader hiervoor heeft zij op 13 juli 2023 gepubliceerd. En op 31 oktober 2023 maakte de ACM bekend dat zij 78 reacties heeft ontvangen en daaruit een grote steun blijkt voor maatschappelijke prioritering. De ACM maakt daarbij duidelijk dat zij niet langer handhavend optreedt in de gevallen dat sprake is van een congestiegebied, en een netbeheerder kan motiveren dat een verzoek binnen dat congestiegebied voorrang geven noodzakelijk is.

Vier voorgestelde categorieën

De ACM stelt voor dat de netbeheerder de verzoekers behandelt op volgorde van binnenkomst, nadat hij de verzoeken van vier categorieën projecten in behandeling heeft genomen. De vier voorgestelde categorieën zijn:

1. De congestie-verzachter. Een partij waarvan de netbeheerder op basis van het gesloten contract met de verzoeker vaststelt dat toekenning van transportcapaciteit ertoe leidt dat er transportruimte op het net beschikbaar komt.
2. Veiligheid, zoals politie en ambulancediensten.
3. Basisbehoeften, zoals woningen, waterbeheer of openbaar vervoer.
4. Verduurzaming, dit geldt voor producenten van duurzame energie, en voor afnemers die grootschalig en bovenwettelijk verduurzamen.

Wanneer sprake is van een tekort aan transportcapaciteit dan worden de projecten uit categorie 1 eerst behandeld, daarna opvolgend categorie 2, 3 en 4. Als aan alle verzoeken uit deze categorieën is voldaan, pas dan komen de verzoekers aan bod die buiten de 4 categorieën vallen. De laatste groep wordt geholpen op volgorde van binnenkomst van het verzoek. Wanneer geen sprake is van een tekort aan transportcapaciteit, dan geldt nog steeds het uitgangspunt first come, first serve. De ACM buigt zich nu over de precieze omvang van de vier categorieën. Soms is het onderscheid in projecten namelijk niet met een schaartje te knippen. De verwachting is dat de Netcode in mei 2024 wordt gewijzigd. Wij houden de wijzigingen van de Netcode voor u nauwlettend in de gaten. Heeft u vragen over de Elektriciteitswet of de aankomende wijziging van de Netcode? Neem dan contact op met Ko Hamelink, of iemand anders van het Green Team.