De belangrijkste wijzigingen in het auteurscontractenrecht

Het auteurscontractenrecht is per 7 juni 2021 gewijzigd als  gevolg van de implementatie van Europese regelgeving. In dit artikel zullen de belangrijkste wijzigingen worden behandeld.

Inleiding

Het auteurscontractenrecht is opgenomen in de Auteurswet en is in 2015 in het leven geroepen ter versterking van de positie van auteurs en uitvoerende kunstenaars (hierna gezamenlijk: makers) ten opzichte van exploitanten bij verlening van exploitatiebevoegdheid van auteursrechten. De makers van auteursrechtelijk beschermde werken zijn vaak afhankelijk van uitgevers, platenlabels of andere exploitanten, hierdoor hebben makers vaak een zwakkere positie bij onderhandelingen. De bepalingen in het auteurscontractenrecht zijn in beginsel dwingend van aard, dit betekent dat er contractueel niet van kan worden afgeweken. De positie van de maker is in de EU-richtlijn over auteursrecht in de ‘digital single market’ verder versterkt. Deze richtlijn is in 2019 aangenomen en de bepalingen met betrekking tot het auteurscontractenrecht zijn per 7 juni 2021 geïmplementeerd in de Nederlandse Auteurswet. Een aantal van de belangrijkste wijzigingen zullen hieronder worden besproken.

Passende en evenredige vergoeding

De eerste wijziging is een Europees geharmoniseerde nadere invulling van het begrip billijke vergoeding. De billijke vergoeding voor makers in art 25c Auteurswet dient ‘’evenredig en passend’’ te zijn. Dit betekent dat de vergoeding in verhouding dient te staan tot de werkelijke of potentiële economische waarde van de in licentie gegeven of overgedragen rechten. Bij een vast bedrag is vooraf lastig te bepalen of de vergoeding in verhouding staat tot de latere werkelijke economische waarde. Dit wil niet zeggen dat een forfaitaire betaling of lumpsum geen evenredige vergoeding kan zijn. Deze mogelijkheid blijft dus bestaan, maar men kan afleiden uit deze nieuwe invulling dat de royalty-regeling de voorkeur heeft. Om nu het risico te vermijden in strijd te handelen met het auteurscontractenrecht, is het verstandig een mogelijkheid tot aanvullende vergoeding op te nemen in contracten met forfaitaire vergoedingen.

Op grond van artikel 25d Auteurswet kan een aanvullende billijke vergoeding ook worden gevorderd door de maker van de exploitant  wanneer de overeengekomen vergoeding gelet op de wederzijdse prestaties een onevenredigheid vertoont in verhouding tot de opbrengst van de exploitatie. Artikel 25d Auteurswet wordt daarom ook wel de bestsellers-bepaling genoemd. Voorheen moest er sprake zijn van ‘’ernstige’’ onevenredigheid, deze drempel is dus verlaagd. Een andere belangrijke nieuwe regeling is de mogelijkheid om een bestsellers-claim rechtstreeks in te stellen tegen een (sub)-licentienemer van de exploitant.

Transparantieplicht

Misschien wel de belangrijkste wijziging in het auteurscontractenrecht is artikel 25ca Auteurswet: de transparantieplicht.  Makers waarvan de bijdrage in een werk significant is, verkrijgen zo (zonder dat zij hier om hoeven te vragen) de benodigde informatie die hen in staat stelt de economische waarde van hun rechten te beoordelen. Artikel 25ca Auteurswet is een geheel nieuwe bepaling die inhoudt dat de exploitant de maker jaarlijks een overzicht verstrekt met de volledige exploitatie, met name voor wat betreft de exploitatiewijzen, de daarmee gegenereerde inkomsten en de verschuldigde vergoeding. De informatie dient actueel, relevant en volledig te zijn. Deze transparantieplicht gaat over op de rechtsopvolger bij een overdracht van de auteursrechten. Bovendien geldt deze transparantieplicht ook voor (sub)-licentienemers. Als de directe exploitant niet kan rapporteren aan de maker, dan heeft de maker zelf een rechtstreekse informatieaanspraak op de (sub)-licentienemer. In lid 4 van artikel 25ca Auteurswet is een uitzondering opgenomen. Indien de administratieve lasten van het verstrekken van de informatie gelet op de exploitatie-inkomsten van het werk aantoonbaar onevenredig zouden zijn, is de informatieplicht beperkt tot de onder de omstandigheden redelijkerwijs te verwachten informatie.

De informatieplicht in artikel 25ca Auteurswet treedt pas per 7 juni 2022 in werking, maar geldt dan voor alle bestaande contracten. Exploitanten en (sub)-licentienemers doen er dus verstandig aan hun administratie op orde te krijgen.

Onvoldoende exploitatie (non-usus)

In artikel 25e Auteurswet is geregeld dat een maker de exploitatieovereenkomst geheel of gedeeltelijk kan ontbinden indien de wederpartij het auteursrecht op het werk niet binnen een redelijke termijn na het sluiten van de overeenkomst in voldoende mate exploiteert. Voorheen stond er in dit artikel dat het belang van de maker moest wijken bij een zwaarwichtig belang van de exploitant bij instandhouding van de overeenkomst. Dit deel is nu geschrapt. Het is vooralsnog niet duidelijk of deze schrapping veel impact zal hebben. De exploitant kan namelijk in zo’n geval altijd nog een beroep doen op misbruik van recht op grond van artikel 3:13 Burgerlijk Wetboek.

Wanneer er sprake is van voldoende mate en onvoldoende mate van exploitatie is lastig te bepalen. Per branche verschilt ook wat gebruikelijk is. Ook door de verschuiving van offline naar online gebruik is het concept ‘’exploitatie” diffuus geworden. Men is het erover eens dat het gaat om een inspanningsverplichting voor de exploitant om het werk te exploiteren en te promoten. Per branche, medium en soort werk zal echter de exacte vormgeving van die inspanning verschillen. Om die reden kan het verstandig zijn de exploitatieplicht en de inhoud daarvan contractueel vast te leggen.

Conclusie

Door de wijzigingen die hebben plaatsgevonden in het auteurscontractenrecht is de (onderhandelings)positie van de maker ten opzichte van de exploitant versterkt. Makers verkrijgen meer inzicht in de exploitatie van hun werk en hebben daarnaast recht op een passende en evenredige vergoeding. Dit zorgt voor meer verplichtingen aan de kant van de exploitant. Zowel makers als exploitanten dienen rekening te houden met deze wijzigingen bij het sluiten van exploitatieovereenkomsten. Wij kunnen u hier uiteraard bij helpen.