Contractbeheer en voortijdige contractbeëindiging

Het beheren van contractuele relaties ten tijde van sterk veranderde marktomstandigheden Sinds maart 2020 heeft de corona-pandemie voor sterk veranderde marktomstandigheden gezorgd. Voor verschillende ondernemingen betekent dit dat zij niet of slechts in sterk aangepaste vorm hun dienst en/of product kunnen leveren. Denk bijvoorbeeld aan de sportschoolhouder die haar vaste klantengroep niet kan verwelkomen, de (internationale) transportondernemer die niet of slechts vertraagd haar klanten kan bevoorraden en het reisbureau dat haar aangeboden en verkochte reisarrangementen niet meer kan uitvoeren. Indien uw onderneming in een dergelijke situatie verkeert gaat u graag met uw klant, en ook wederpartij, het gesprek aan. De mededelingen die u doet kunnen een ongewenste juridische impact hebben. Bent u met uw wederpartij in gesprek of bent u van plan dat te gaan doen, dan is onderstaande informatie voor u van belang. De dialoog Een sociale omgang, goed klantbeheer en de wet verplichten contractspartijen dat zij zich redelijk en billijk tegenover elkaar gedragen en rekening houden met elkaars gerechtvaardigde belangen. Dat geldt ook als contractspartijen geconfronteerd worden met omstandigheden die de verplichtingen van een der partijen die gelden op basis van de overeenkomst aanmerkelijk verzwaart. Juist dan kan de contractuele relatie onder druk komen te staan. Vaak komt in die gevallen een dialoog tussen partijen tot stand. Gebeurt dit niet proactief door de partij voor wie de prestatieplicht is verzwaard dan gebeurt het op initiatief van de wederpartij die vermoedt dat de tegenprestatie wellicht niet nagekomen gaat worden. Onafhankelijk van hoe de dialoog tussen contractpartijen tot stand komt is de inhoud van de correspondentie tussen partijen van groot belang. Voor de partij met de verzwaarde verplichtingen geldt dat haar (goed bedoelde) mededelingen ertoe kunnen leiden dat de wederpartij het recht toekomt de overeenkomst voortijdig te ontbinden. Dat is het geval indien de wederpartij uit die mededelingen kan afleiden dat in de prestatie tekortgeschoten zal worden. Men spreekt in zo’n situatie van “anticipatory breach” ofwel de “anticiperende of vooruitlopende contractbreuk”. Anticipatory breach De hoofdregel van het Nederlands recht is dat overeenkomsten slechts kunnen worden ontbonden wanneer een opeisbare verbintenis niet wordt nagekomen. In de wet zijn er voor de schuldeiser drie gevallen benoemd waarin het mogelijk is om vóór opeisbaarheid van de verbintenis, anticipatory breach, bepaalde gevolgen van niet-nakoming in te roepen, zoals ontbinding. De drie gevallen zijn:

1. indien vaststaat dat nakoming zonder tekortkoming onmogelijk zal zijn;
2. indien uit een mededeling van de schuldenaar afgeleid moet worden dat deze in de nakoming zal tekortschieten in de nakoming zijn verplichtingen;
3. indien de schuldeiser goede gronden heeft te vrezen dat de schuldenaar zal tekortschieten in de nakoming van zijn verplichtingen en zich na een schriftelijke aanmaning niet bereid verklaard zijn verplichtingen na te komen.

U wilt voorkomen dat uw wederpartij op basis van de gevallen zoals beschreven onder ii) en iii) het recht toekomt om nog vóór dat de verbintenis opeisbaar is de overeenkomst te ontbinden. Indien de overeenkomst wordt ontbonden, ontstaan namelijk tussen u en uw wederpartij ongedaanmakingsverbintenissen. Deze ongedaanmakingsverbintenissen hebben als doel de gevolgen van de overeenkomst als het ware terug te draaien, zodat de situatie ontstaat die bestond voordat partijen de overeenkomst hadden gesloten. Dat kan betekenen dat al ontvangen bedragen terugbetaald moeten worden. In veel gevallen betekent de ontbinding en daarmee beëindiging van de contractuele relatie ook dat toekomstige inkomsten misgelopen zullen worden. Rechtspraak Om voortijdige ontbinding op basis van anticipatory breach te voorkomen is het goed nader te bekijken in welke concrete gevallen een mededeling (of afwezigheid daarvan) een partij daar het recht toe geeft.  Zo volgt uit jurisprudentie dat een ongegrond beroep op opschorting, een faillissementsaanvraag en het afdwingen van extra zekerheid alvorens dienstlevering te continueren aangemerkt worden als mededelingen waaruit volgt dat niet nagekomen zal worden en leiden tot anticipatory breach.[1] Aan de andere kant kan het uitblijven van een reactie hetzelfde tot gevolg hebben. Recentelijk heeft het Hof Den Haag geoordeeld dat er sprake was van een anticipatory breach toen een partij niet had gereageerd op de sommatie van haar wederpartij.[2] Daarmee had de partij immers de vrees van haar wederpartij, dat zij geen uitvoering zou geven aan het contract, ondersteund. Echter, kan het gehoor geven aan de zorgen van een wederpartij juist ook aanleiding zijn voor een anticipatory breach. Zo stelde het Hof ’s-Hertogenbosch dat een bedrijf een demonstratie van haar ICT-systeem aan haar wederpartij beter had kunnen weigeren, aangezien het mislukken van die demonstratie het vertrouwen van haar wederpartij dat de overeenkomst deugdelijk zou worden uitgevoerd nog verder had doen afnemen. Daarnaast bleek uit deze zaak dat de context waarin mededelingen en/of gedragingen plaatsvinden mede van belang is voor de beoordeling of er sprake is van een anticipatory breach. Zo nam het Hof in aanmerking dat het project werd belemmerd door inadequate organisatie en management en dat op aansporingen van de wederpartij negatief werd gereageerd. Verder volgde uit voorgaande uitspraak dat het niet halen van overeengekomen tussentijdse termijnen een oorzaak kan zijn voor een geslaagd beroep op de anticipatory breach.[3] Wanneer tussentijdse termijnen overschreden worden en daarmee vaststaat dat een fatale termijn niet gehaald zal worden, bijvoorbeeld door de hoeveelheid nog te verrichten werkzaamheden, kan een beroep op de anticipatory breach gehonoreerd worden. Het is daarom belangrijk om al tijdens het opstellen van een contract rekening te houden met het stellen van termijnen en hoe deze termijnen gekwalificeerd kunnen en moeten worden. Conclusie Het op juiste wijze voeren van de dialoog met de wederpartij over contractuele verplichtingen door toedoen van veranderde marktsomstandigheden kan zomaar onbedoelde gevolgen hebben. Verrichte mededelingen of in sommige gevallen juist het uitblijven daarvan kan er namelijk toe leiden dat een contract vóór opeisbaarheid van de verbintenis ontbonden kan worden. Het gevolg daarvan kan zijn dat terugbetaling van al ontvangen  bedragen gevorderd wordt, op basis van ontstane ongedaanmakingsverplichtingen. De voortijdige contractbeëindiging  kan daarnaast  betekenen dat toekomstige inkomsten misgelopen zullen worden. Erg vervelende gevolgen die door juiste communicatie voorkomen kunnen worden. Wilt u meer weten over de juridische aspecten van contractbeheer? Neem dan contact met ons op, wij helpen u graag.   [1] Zie bijvoorbeeld: http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBLIM:2018:7711 ; http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBAMS:2014:5716 ; http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHSHE:2014:2969 ; [2] Zie ook: http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:GHARL:2019:5379. [3] Zie ook: http://deeplink.rechtspraak.nl/uitspraak?id=ECLI:NL:RBOBR:2016:3387.