Bibob-formulier: kleine fout, grote gevolgen?

Eerst terug naar de kern:

• Wanneer een Bibob-formulier niet correct is ingevuld, kan het bestuursorgaan de betrokkene in de gelegenheid brengen om het verzuim te herstellen. Zie bijvoorbeeld de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State van 13 juni 2018.
  
• Een beschikking kan op grond van de Wet Bibob worden geweigerd of ingetrokken als aannemelijk is dat ter verkrijging of behoud daarvan een strafbaar feit is gepleegd (artikel 3 lid 6 Wet Bibob). Een voorbeeld van zo een strafbaar feit is valsheid in geschrifte bij een Bibob-formulier. Hierbij is niet vereist dat valsheid in geschrifte in strafrechtelijke zin bewezen moet worden.
  
• Er is sprake van het strafbare feit valsheid in geschrifte als iemand een geschrift, dat bestemd is om tot bewijs van enig feit te dienen, vervalst of valselijk opmaakt met als doel het te gebruiken alsof het een echt en onvervalst document is. Voor een bewezenverklaring moet worden voldaan aan voorwaardelijke opzet. Hierbij is vereist dat de verdachte de wetenschap heeft van de aanmerkelijke kans dat een gevolg zal intreden én dat hij die kans ten tijde van de gedraging bewust heeft aanvaard (“op de koop toe heeft genomen”).
  
• Met een Bibob-toets op grond van artikel 3 Wet Bibob, probeert de overheid te voorkomen dat zij criminele activiteiten faciliteert. Een vermoeden van valsheid in geschrifte kan doorwerken in die zin dat bij een andere vergunning de b-grond van de Wet Bibob wordt toegepast. De b-grond houdt in dat er ernstig gevaar is dat de vergunning zal worden gebruikt om strafbare feiten te plegen (artikel 3 lid 1 onder b Wet Bibob).

Weigering vergunning én strafrechtelijke vervolging

Een strafrechtelijke vervolging vanwege een fout op het Bibob-formulier is geen zeldzaamheid, zo ook in een recente zaak. Wanneer iemand opzettelijk foutieve informatie geeft om een negatieve beoordeling te omzeilen, werkt dat ‘maatschappelijk ontwrichtend’, aldus de Rechtbank Zeeland-West-Brabant in een uitspraak van 13 januari 2025. Vanwege de ernst hiervan leidt dit niet alleen tot een weigering van de vergunningaanvraag, maar óók tot een vermoeden van valsheid in geschrifte.

Waar ging het om in deze zaak? De verdachte heeft op naam van een B.V. een omgevingsvergunning aangevraagd waarbij een Bibob-formulier moest worden ingevuld. Tegen zowel de gemeentelijke Bibob Afdeling, als het Landelijk Bureau Bibob (LBB) verklaarde hij dat hij de enige certificaathouder van de STAK en de B.V. was. Dit terwijl hij op de dag van de oprichting alle aandelen aan zijn kinderen en een derde geschonken had, waardoor deze derde vanaf de oprichting al volledige zeggenschap over de B.V. had. Het verweer dat de verdachte oprecht dacht dat hij de enige certificaathouder was, vindt de rechter ongeloofwaardig. Dat zowel de verdachte als de notaris niet opgemerkt hebben dat hij een schenkingsakte aan deze derde tekende, is volgens de strafrechter onwaarschijnlijk.

Wat oordeelt de rechtbank? Een saillant en niet onbelangrijk detail over deze derde: op zijn naam staan gepleegde strafbare feiten. Door de onjuiste informatie gegeven door de verdachte, is deze persoon buiten de Bibob-toets gebleven. De gemeente heeft aangegeven dat als het college en het LBB wel over de juiste informatie hadden beschikt, de vergunningaanvraag waarschijnlijk was afgewezen wegens de door de derde gepleegde strafbare feiten. Aan de verdachte wordt een taakstraf van 150 uur opgelegd. Eerder is een straf van twee maanden onvoorwaardelijke gevangenisstraf bij een fout op het Bibob-formulier passend geacht.

Weigering vergunning, géén strafrechtelijke aangifte

Evenmin een zeldzaamheid is dat géén strafrechtelijke aangifte wordt gedaan vanwege een fout op het Bibob-formulier, terwijl de vergunning vanwege (een vermoeden van) valsheid in geschrifte wél wordt geweigerd. Dat is opmerkelijk omdat in het Wetboek van Strafvordering een aangifteplicht is opgenomen. Een ambtenaar, die ontdekt dat door het plegen van een misdrijf inbreuk of onrechtmatig gebruik van een regeling wordt gemaakt, moet hiervan aangifte doen. Dit gebeurt alleen niet in alle zaken. Een voorbeeld is een uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State op 22 januari 2025.

Waar ging het om in deze zaak? De bestuurder van een hotel had op het Bibob-formulier verzwegen dat hij ooit hasj een Penitentiaire Inrichting probeerde binnen te brengen waarvoor hij een transactie met het Openbaar Ministerie was aangegaan. De burgemeester heeft de gevraagde Alcoholwetvergunning geweigerd omdat (i) er redenen zijn om aan te nemen dat ter verkrijging van die vergunning strafbare feiten zijn gepleegd (valsheid in geschrifte), (ii) het vermoeden bestaat dat met de vergunning strafbare feiten zullen worden gepleegd (b-grond) en (iii) de leidinggevende niet voldoet aan de APV-eis dat hij niet in enig opzicht van slecht levensgedrag is. Met de weigering is het doel van de Wet Bibob behaald en vond de burgermeester het onnodig om nog strafrechtelijke aangifte te doen.

Wat oordeelt de Afdeling? Deze zaak is om meerdere redenen interessant. Uit deze uitspraak volgt dat een beschikking alleen door een fout op het Bibob-formulier (vermoeden van valsheid in geschrifte) kan worden geweigerd. Aan de vraag of er ook ernstig gevaar bestaat dat sprake is van de b-grond (artikel 3 Wet Bibob), noch aan de vraag of bij de leidinggevende sprake is van ‘slecht levensgedrag’ op grond van de APV, is de Afdeling niet toegekomen. Strafrechtelijke aangifte van het vermoeden van valsheid in geschrifte bleef echter achterwege.

Willekeur?

Bij toepassing van artikel 3 lid 6 Wet Bibob moet worden onderbouwd dat het strafbare feit, zoals valsheid in geschrifte, is begaan ‘ter verkrijging of behoud’ van een beschikking. Als zo een onderbouwing wordt gegeven ligt ook een strafrechtelijke aangifte voor de hand. Sterker nog, er bestaat een aangifteplicht. Een willekeur wanneer wel of geen strafrechtelijke aangifte vanwege valsheid in geschrifte wordt gedaan is niet wenselijk.

In de twee zaken die wij in deze blog bespreken, zijn twee verschillende handelwijzen te zien. In de tweede zaak vond de burgermeester het genoeg dat de vergunning afgewezen werd. Dit was waar het Bibob-onderzoek voor bedoeld is, en heeft daarmee aan zijn taak en bedoeling voldaan. In de strafzaak oordeelde de rechtbank juist dat een misdrijf plegen om integriteitsonderzoek te omzeilen ‘maatschappelijk ontwrichtend’ is. Aangifte en een veroordeling zijn kennelijk nodig om ‘maatschappelijke ontwrichting’ te voorkomen.

Door willekeur zijn de gevolgen van een fout op het Bibob-formulier op voorhand niet duidelijk. Dat terwijl een fout, zo leert de ervaring, snel gemaakt is. Nog daargelaten dat de Wet Bibob door bestuursorganen op basis van eigen Bibob-beleid niet in dezelfde gevallen hetzelfde of überhaupt wordt toegepast.

Bij een Bibob-toets signaleren wij voor een betrokkene wezenlijke onzekerheden. Wanneer mag je een fout op een Bibob-formulier herstellen? Wanneer wordt enkel vanwege een fout een beschikking geweigerd of ingetrokken? En: wanneer wordt zelfs strafrechtelijke aangifte gedaan, met een forse straf op de loer? Die veroordeling wordt weer bij een volgende Bibob-toets betrokken.

Het ontbreken van een uniforme handelwijze bij een bestuursorgaan, zoals een gemeente, bij een fout op een Bibob-formulier leidt tot ongewenste gevolgen, zoals willekeur en rechtsonzekerheid. Tijd dus voor een landelijk uniforme handelwijze! Wordt vervolgd.

Dient u een Bibob-formulier in te vullen, heeft u een voornemen of besluit tot weigering of intrekking van een beschikking ontvangen of heeft u andere vragen over de Wet Bibob?

Neemt u dan contact op met het Bibob-team van Holla.

Dit artikel is geschreven in samenwerking met Bas van Driel