Warmtelevering tijdens de Europese energiecrisis: is afspraak nog wel afspraak?

Het jaar 2022 was een onstuimig jaar door de oorlog in Oekraïne en de daardoor ontstane Europese energiecrisis. De energiecrisis heeft een extreme prijsverhoging van (de levering van) energie tot gevolg gehad. De prijs van gas is bijvoorbeeld in ruim een jaar tijd meer dan vertienvoudigd. Bestaande contractuele afspraken over (de levering van) energie en de prijs daarvan zijn daardoor onder druk komen te staan. Kunnen partijen elkaar tijdens de energiecrisis eigenlijk nog wel houden aan eerder gemaakte afspraken? Wat als één van de partijen onevenredig door de gevolgen van de energiecrisis wordt benadeeld? Kan die partij zich dan beroepen op overmacht of onvoorziene omstandigheden? Deze vragen stonden centraal in een kwestie bij de rechtbank Rotterdam.

Achtergrond

Yara Sluiskil heeft enkele kunstmestfabrieken in Zeeland. In deze fabrieken wordt onder meer ammoniak geproduceerd. De restwarmte die daarbij vrijkomt wordt geleverd aan WarmCO, via een speciaal daarvoor aangelegd restwarmtenet. Enkele tuinders in de glasbouwwereld (hierna: de ‘tuinders’) maken hiervan gebruik en nemen restwarmte af bij WarmCO op grond van leveringsovereenkomsten.

Op 25 augustus 2022 laat Yara Sluiskil aan WarmCO weten dat zij heeft besloten de ammoniakproductie in Europa te verminderen als gevolg van de aanzienlijke prijsstijgingen van gas. Zij heeft daarom één van haar twee grootste ammoniakfabrieken stilgelegd. WarmCO laat vervolgens de tuinders weten dat zij komend teeltseizoen veel minder restwarmte zal leveren aan de tuinders.

Alle partijen gaan met elkaar in overleg, maar komen niet tot een oplossing. De tuinders starten daarom een kortgedingprocedure bij de rechtbank Rotterdam.

De kortgedingprocedure

De tuinders vorderen in kort geding dat:[1]

1. WarmCO de afgesproken hoeveel restwarmte levert en, indien WarmCo daartoe niet tijdig overgaat, WarmCO een dwangsom moet betalen; of
2. WarmCO met de tuinders op zeer korte termijn in onderhandeling treedt over een aanpassing van de leveringsovereenkomsten, op grond van een daarin opgenomen ‘onderhandelingsbepaling’ en, indien WarmCO daartoe niet tijdig overgaat, WarmCO een dwangsom moet betalen.

De eerste vordering: nakoming

WarmCO beroept zich op overmacht en op onvoorziene omstandigheden. Dit zijn begrippen die vaak in (leverings)overeenkomsten staan opgenomen, maar deze begrippen staan ook in de wet.

Overmacht

WarmCO doet een beroep op de overmachtsbepaling in de leveringsovereenkomsten en op artikel 6:75 BW (overmacht). WarmCO stelt dat zij simpelweg niet kàn leveren, gezien zij te weinig restwarmte van Yara Sluiskil krijgt geleverd. Deze omstandigheid valt buiten haar invloed, is niet haar schuld en kan dus niet voor haar rekening komen, aldus WarmCO.

De voorzieningenrechter gaat hierin niet mee; hij is het namelijk met de tuinders eens dat van WarmCO mocht worden verwacht dat zij met Yara Sluiskil bindende afspraken zou hebben gemaakt, zodat WarmCO op haar beurt de leveringsovereenkomsten kan blijven nakomen. Daarbij speelt een rol dat de leveringsovereenkomsten onderdeel zijn van het restwarmte-project dat op initiatief van onder meer Yara Sluiskil is opgestart, er geen gasinfrastructuur bij de tuinders in aangelegd (waardoor geen alternatief mogelijk is) en de levering van een bepaalde capaciteit restwarmte is overeengekomen. De voorzieningenrechter oordeelt dat WarmCO onvoldoende inspanningen heeft verricht om Yara Sluiskil te bewegen alsnog de overeengekomen hoeveelheid restwarmte te leveren. WarmCO heeft namelijk slechts één sommatie naar Yara Sluiskil verstuurd, wat door de voorzieningenrechter is bestempeld als ‘volstrekt ontoereikend’.

• Tip: mocht u zich in een vergelijkbare situatie bevinden of andersoortige afspraken niet kunnen nakomen door omstandigheden die buiten uw invloed vallen, dan is het belangrijk aantoonbaar voldoende inspanningen te verrichten om zo goed als mogelijk uw afspraken toch te proberen na te komen.

Onvoorziene omstandigheden

Vervolgens doet WarmCO een beroep op de bepaling over onvoorziene omstandigheden in de leveringsovereenkomsten en op artikel 6:258 BW (onvoorziene omstandigheden). De voorzieningenrechter gaat hierin wel mee: hij constateert dat de gasprijs meer dan vertienvoudigd is in ruim een jaar tijd. Deze extreme prijsstijging was ten tijde van de totstandkoming van de leveringsovereenkomsten niet aan de orde en overstijgt de normaal te verwachten prijsstijging en indexering van gas. Verder hebben partijen bij het sluiten van de leveringsovereenkomsten niet voorzien in de omstandigheid dat een oorlog zou leiden tot een Europese energiecrisis, waardoor de gasprijzen dusdanig stijgen dat Yara Sluiskil haar primaire productieproces deels dient te stoppen en daardoor minder restwarmte levert aan WarmCO. Yara Sluiskil kan geen ammoniak produceren zonder zware verliezen te lijden en zag zich gedwongen haar verliezen te beperken. Naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid mag ongewijzigde instandhouding van de leveringsovereenkomsten dan niet worden verwacht. De eerste vordering van de tuinders wordt afgewezen.

De tweede vordering: onderhandelen

De tuinders vorderen verder dat WarmCO de ‘onderhandelingsbepaling’ nakomt. Hierin staat opgenomen dat, in geval van onvoorziene omstandigheden, partijen op een vriendschappelijke manier tot een redelijke oplossing moeten proberen te komen voor het laten voortduren van de leveringsovereenkomsten. Partijen hebben voor de procedure al onderhandeld, maar de voorzieningenrechter kan niet beoordelen in hoeverre partijen zich daarbij redelijk hebben opgesteld.

De voorzieningenrechter oordeelt dat het deugdelijk voldoen aan een verplichting tot (door)onderhandelen niet goed meetbaar of object is vast te stellen. Daardoor zou het opleggen van een dwangsom zeer waarschijnlijk tot allerlei (executie)problemen leiden. De tweede vordering wordt daarom ook afgewezen.

• Tip: mocht u in uw overeenkomsten een ‘onderhandelingsbepaling’ willen opnemen, dan is het belangrijk deze bepaling zo meetbaar en objectief mogelijk vorm te geven.

Tot slot

De Europese energiecrisis heeft bij veel ondernemingen druk gezet op bestaande contractuele afspraken. Wanneer partijen vervolgens samen niet tot een oplossing kunnen komen, is het van groot belang hoe die gemaakte afspraken zijn vormgegeven en hoe partijen ten aanzien van elkaar handelen. In dit artikel staan daarvoor al enkele tips opgenomen.

Wij kijken graag met u mee naar uw bestaande – of nieuwe – overeenkomsten om de afspraken zo helder mogelijk op papier te zetten. Verder denken wij graag met u mee over de mogelijkheden wanneer een gerechtelijke procedure onvermijdelijk lijkt te zijn.

Heeft u vragen over bijvoorbeeld (de levering van) warmte of over onvoorziene omstandigheden? Neem dan contact op met onze vastgoedspecialist of één van onze andere specialisten uit het Transitieteam.

Via deze link kunt u zich direct inschrijven voor onze nieuwsbrief, om altijd eenvoudig onze updates te ontvangen.

[1] Het betreft een complexere procedure met meer vorderingen dan in dit artikel worden behandeld.