Vrije advocaatkeuze in het bestuursrecht

Wanneer een advocaat wordt gevraagd om de belangen van een verzekerde te behartigen, dan is de verzekerde vrij om te kiezen welke advocaat hij of zij in de arm wil slaan. Richtlijn 87/344 bepaalt dat deze vrije advocaatkeuze geldt in zowel gerechtelijke als administratieve procedures.

Naar aanleiding van zogenaamde prejudiciële vragen van de Hoge Raad der Nederlanden heeft het Europese Hof van Justitie op 7 april 2016 duidelijkheid geschept over de vraag hoe het begrip “administratieve procedures” moet worden uitgelegd. Bepleit werd dat het begrip enkel gerechtelijke procedures (voor een gerecht) in bestuursaangelegenheden zou omvatten. Het Hof van Justitie ging daar niet in mee en oordeelde dat het begrip “administratieve procedures” niet beperkt mag worden uitgelegd door een onderscheid te maken tussen de voorbereidende fase en de besluitfase van een gerechtelijke of administratieve procedure.

Dit betekent dat verzekerden ook het recht hebben om zelf een advocaat te kiezen tijdens de bezwaarfase (bijvoorbeeld tegen de afwijzing van een aanvraag om een omgevingsvergunning). Het is echter de vraag of de vrije advocaatkeuze ook geldt bij het indienen van zienswijzen (bijvoorbeeld tegen een ontwerp-bestemmingsplan). Duidelijk is dat verzekerden ook tijdens de “ontwerp-fase” bescherming behoeven: wordt een onderdeel van het bestemmingsplan niet behandeld in de zienswijze, dan zal de verzekerde in een latere gerechtelijke procedure bij de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State te horen krijgen dat dit onderdeel niet meer ter discussie kan worden gesteld. Gelet op de overwegingen van het Hof van Justitie dat geen onderscheid mag worden gemaakt tussen “de voorbereidende fase” en de gerechtelijke of administratieve procedure en dat de richtlijn tot doel heeft de belangen van de verzekerde ruime bescherming te bieden, acht ik verdedigbaar de stelling dat de verzekerde ook recht op een vrije advocaatkeuze heeft voor het indienen van zienswijzen.