Onderzoek Autoriteit Consument & Markt(ACM): fusies van ziekenhuizen leiden niet tot aantoonbaar betere kwaliteit van zorg.

Inleiding

Indien de ACM een melding krijgt tot goedkeuring van een fusie van ziekenhuizen, let de ACM erop of er voor de patiënt/verzekerde voldoende keuze mogelijkheden overblijven. Is dat het geval, dan zal de ACM de fusie eerder goedkeuren. Is dat niet het geval, dan zal de ACM moeten beoordelen of de beperking van de keuze voor de patiënt/verzekerde voldoende wordt gecompenseerd door kwalitatieve verbeteringen, zoals de betaalbaarheid en toegankelijkheid van de zorg en kwaliteitsverbeteringen. Bij de fusie van de Zeeuwse ziekenhuizen heeft de ACM, aanknopend bij de rapportage van het IGZ, zelfs geoordeeld dat het voor het behoud van kwaliteit noodzakelijk was dat de fusie tot stand kwam. Thans zijn de resultaten bekend van het onderzoek dat is uitgevoerd door onderzoeksbureau Significant op verzoek van de ACM, getiteld “Ziekenhuisfusies en kwaliteit van zorg”. De conclusies van dat rapport worden thans besproken. In het begin van 2017 wordt ook een onderzoeksrapport verwacht inzake de prijseffecten van ziekenhuisfusies.

De rapportage “Ziekenhuisfusies en kwaliteit van zorg”

Ziekenhuizen claimen kwaliteitsverbeteringen ten gevolge van fusies, zorgverzekeraars echter vragen aandacht voor risico’s die samenhangen met fusies van ziekenhuizen. De ACM verwacht dat zij vaker een afweging zal moeten maken of de kwaliteitsverbetering wel opweegt tegen de nadelen van de fusie. De nadelen zijn bijvoorbeeld minder keuzemogelijkheden, hogere prijzen, verminderde toegankelijkheid. De belangrijkste conclusie van het onderzoek is dat er “geen indicatie is van een sterk effect van ziekenhuisfusies op de kwaliteit van zorg”. Er treedt nagenoeg geen significante verandering op na een fusie. De ACM zal zich dan ook waarschijnlijk kritischer gaan opstellen bij het beoordelen van fusies van ziekenhuizen. De kwaliteitseffecten zijn vergeleken tussen 14 gefuseerde ziekenhuizen en niet-gefuseerde ziekenhuizen. De ACM komt tot de 3 volgende bevindingen:

1. Kwaliteitsverbeteringen door ziekenhuisfusies zijn niet aangetoond. Dit impliceert dat, als kwaliteitsvoordelen van doorslaggevend belang zijn om een fusie te kunnen goedkeuren, de fuserende ziekenhuizen bij de melding aan de ACM de verwachte kwaliteitseffecten voor de patiënt concreet, specifiek en feitelijk moeten onderbouwen, waarbij de ACM nog meer inhoudelijk gaat toetsen of de voordelen ten goede komen aan de patiënten en of de fusie noodzakelijk is voor het realiseren van die voordelen. De kwaliteitsvoordelen dienen zo snel mogelijk te worden behaald, moeten reëel en substantieel zijn.

2. Daarnaast zal de ACM in overleg treden met het Zorginstituut Nederland, de NZa en de IGZ om goede kwaliteitsindicatoren te definiëren.

3. Tenslotte zal de ACM zich op het standpunt kunnen stellen dat een fusie een te ver strekkend middel is om de kwaliteit te verbeteren, indien volstaan kan worden met een minder vergaande wijze van samenwerking, bijvoorbeeld een samenwerkingsverband voor hoog complexe zorg. In dat geval zullen de samenwerkende ziekenhuizen aan self compliance moeten doen om zelf te beoordelen of hun samenwerking niet onder het kartelverbod valt.

Conclusie

De ACM zal zich nog kritischer opstellen bij het beoordelen van fusies van ziekenhuizen. Indien er niet voldoende concurrentie overblijft en er onvoldoende keuzemogelijkheden voor de patiënt/verzekerde overblijven, zullen de kwaliteitsvoordelen door de ziekenhuizen moeten worden geconcretiseerd, gespecificeerd en onderbouwd en moet de haalbaarheid van het tijdspad aangetoond worden. Daarnaast moet de fusie strikt noodzakelijk zijn voor het bereiken van die voordelen en moeten die voordelen niet op andere, minder ver strekkende wijze, kunnen worden verkregen.

Zodra de resultaten van het onderzoek naar de prijseffecten van ziekenhuisfusies gereed zal zijn – begin 2017 – krijgt de ACM een completer beeld van alle effecten van ziekenhuisfusies. Dat zal effect kunnen hebben op de wijze waarop de ACM  ziekenhuisfusies in de toekomst gaat beoordelen.