Elektronisch ondertekenen

Mag een geneeskundige verklaring elektronisch ondertekend worden?

In eerste aanleg heeft het OM de rechtbank verzocht een machtiging te verlenen tot voortgezet verblijf van betrokkene in een psychiatrisch ziekenhuis op grond van de Bopz. Bij het verzoekschrift is o.a. een geneeskundige verklaring gevoegd van het psychiatrisch ziekenhuis waarin betrokkene was opgenomen. Deze geneeskundige verklaring is digitaal ondertekend door de geneesheer-directeur. De rechtbank heeft de machtiging verleend. Betrokkene gaat in cassatie en voert aan dat de rechtbank de geneeskundige verklaring ten onrechte bij de beoordeling heeft betrokken, nu deze elektronisch is ondertekend en daarmee niet voldoet aan de op grond van art. 16 lid 1 Wet Bopz aan een geneeskundige verklaring te stellen eisen. Niet kan immers worden nagegaan of de elektronische handtekening daadwerkelijk van de desbetreffende geneesheer-directeur afkomstig is. De rechtbank had dit volgens betrokkene ambtshalve moeten onderzoeken. (ECLI:NL:HR:2019:957)

Uit art. 16 lid 1 Wet Bopz blijkt dat bij een verzoek om een machtiging tot voortgezet verblijf een verklaring van de geneesheer-directeur van het psychiatrisch ziekenhuis waarin de betrokkene is opgenomen moet worden overgelegd. Vereist hierbij is dat deze verklaring door de geneesheer-directeur zelf is ondertekend. Op welke wijze ondertekening dient te geschieden is niet geregeld. Art. 3:15a BW bepaalt onder welke omstandigheden een elektronische handtekening dezelfde rechtsgevolgen heeft als een handgeschreven handtekening. Dit artikel bepaalt dat een elektronische handtekening als juridisch gelijkwaardig aan een handgeschreven handtekening moet worden beschouwd indien deze met een voldoende mate van betrouwbaarheid dezelfde functies vervult als een handgeschreven handtekening. De wetgever heeft hierbij een grote mate van flexibiliteit beoogd.

In art. 3:15a BW wordt onderscheid gemaakt tussen een gekwalificeerde, geavanceerde en een andere elektronische handtekening.  Een gekwalificeerde elektronische handtekening heeft altijd dezelfde rechtsgevolgen als een handgeschreven handtekening, terwijl dit voor de geavanceerde elektronische handtekening en de andere elektronische handtekening alleen het geval is indien de methode voor ondertekening die gebruikt is, voldoende betrouwbaar is gelet op het doel waarvoor de elektronische handtekening is gebruikt en op alle overige omstandigheden van het geval. De aard van de geneeskundige verklaring verzet zich niet tegen overeenkomstige toepassing van art. 3:15a BW.

Het doel waarvoor een geneeskundige verklaring in een procedure wordt gebruikt brengt mee dat een elektronische handtekening onder een geneeskundige verklaring een geavanceerde of een gekwalificeerde elektronische handtekening moet zijn. De elektronische handtekening moet met zodanige waarborgen zijn omkleed dat (1) alleen de geneesheer-directeur zelf de elektronische handtekening kan zetten en (2) elke wijziging in de geneeskundige verklaring na ondertekening moet kunnen worden achterhaald. Omdat zowel de geavanceerde elektronische handtekening als de gekwalificeerde elektronische handtekening aan deze eisen voldoet, bieden zij vergelijkbare waarborgen als een handgeschreven handtekening. Indien er sprake is van een elektronische handtekening, maar geen geavanceerde of gekwalificeerde elektronische handtekening, staat het de rechter vrij de geneeskundige verklaring alsnog in aanmerking te nemen indien hij heeft kunnen vaststellen dat die verklaring door de geneesheer-directeur zelf is ondertekend. Tot slot hoeft rechtbank niet ambtshalve te onderzoeken of de handtekening op de geneeskundige verklaring door de geneesheer-directeur zelf is geplaatst.

In beginsel dient dus de in art. 16 Wet Bopz bedoelde geneeskundige verklaring wanneer deze in digitale vorm is gedaan, door de geneesheer-directeur te zijn ondertekend met een gekwalificeerde of een geavanceerde elektronische ondertekening. Maar het staat de rechter vrij deze geneeskundige verklaring niettemin in aanmerking te nemen indien hij op andere wijze heeft kunnen vaststellen dat die verklaring door de geneesheer-directeur zelf (elektronisch) is ondertekend.

Coen Verberne