Duomoeder mag voortaan kind erkennen

Enige tijd geleden verscheen in het nieuws het bericht dat het aantal partneradopties sinds 2000 bijna is verviervoudigd. De belangrijkste reden hiervoor is dat in 2001 de mogelijkheid is ontstaan voor vrouwelijke paren om elkaars kinderen te adopteren. In 2009 is deze mogelijkheid nog verder verruimd. Uit cijfers van het CBS blijkt dat in 2010 maar liefst 8 van de 10 adopties plaatsvond door een zogeheten duomoeder. In de meeste gevallen was het geadopteerde kind een baby.

Vaak krijgt een van de vrouwelijke partners een kind, met behulp van een al dan niet bekende donor, waarna de andere partner het kind adopteert. De biologische moeder van het kind wordt door de geboorte van rechtswege juridisch ouder van haar kind. Door adoptie wordt ook de duomoeder juridisch ouder. Voor duomoeders gelden enkele eisen niet die normaal bij adoptie wel van toepassing zijn, te weten de verzorgingstermijn en de samenlevingstermijn. Het adoptieverzoek kan direct bij de rechtbank worden ingediend, zelfs al vóór de geboorte van het kind.

De overheid wil dat een duomoeder nóg eenvoudiger het ouderschap kan krijgen over het kind van haar vrouwelijke partner, namelijk door dit kind te erkennen. Voor erkenning van een kind hoef je namelijk niet naar de rechter. Begin oktober 2011 heeft staatssecretaris Teeven (Veiligheid en Justitie) een daartoe strekkend wetsvoorstel ingediend. Als de wet wordt aangenomen zou dit dus betekenen dat de duomoeder buiten de rechter om de juridische ouder van het kind kan worden.

Het wetsvoorstel in hoofdlijnen
Is de duomoeder gehuwd met de moeder van het kind én is duidelijk dat de biologische vader geen rol zal spelen bij zijn verzorging en opvoeding (onbekende zaaddonor), dan ontstaat het juridisch ouderschap van de duomoeder van rechtswege. Dat betekent dus dat de moeders geen actie hoeven te ondernemen. In alle andere gevallen mag de duomoeder het kind erkennen. Dat kan bij de gemeente.

Overigens voorziet het wetsvoorstel ook in een verbetering van de positie van de zaaddonor die in een nauwe persoonlijke betrekking staat tot het kind. Als de wet wordt aangenomen kan deze donor de rechtbank vragen om vervangende toestemming voor erkenning, wanneer de biologische moeder daaraan niet wil meewerken. Dit kan dus problemen opleveren wanneer zowel de donor als de duomoeder het kind wil erkennen. Een kind kan volgens de wet namelijk niet meer dan twee juridische ouders hebben.

In de voorgestelde regeling wordt gedacht vanuit het belang van het kind. Het kind kan door de regeling gemakkelijker twee juridisch ouders krijgen. Zo krijgt de duomoeder niet alleen rechten ten aanzien van het ouderschap maar ook verplichtingen jegens het kind. Denk bijvoorbeeld aan erfrechtelijke aanspraken van het kind en aan de verplichting om bij te dragen in het levensonderhoud van het kind.

Het wetsvoorstel is op 30 oktober 2012 aangenomen door de Tweede Kamer. Inmiddels zijn ook de schriftelijke behandeling en de plenaire behandeling in de Eerste Kamer doorlopen. Op 19 november 2013 werd het wetsvoorstel na stemming aangenomen. Dit betekent dat de laatste fase in het wetgevingsproces is aangebroken. De wet werd inmiddels bekrachtigd en door het Ministerie van Justitie gepubliceerd in het Staatsblad. Het besluit omtrent de datum inwerkingtreding moet nog volgen. Wanneer de wet in werking treedt is op dit moment derhalve nog niet bekend. Tot de nieuwe wetgeving er is, blijft partneradoptie via de rechtbank voor duomoeders de aangewezen weg om het juridisch ouderschap te verkrijgen.

Het wetsvoorstel regelt overigens niet het ouderschap van de vrouwelijke geregistreerde partner van de moeder anders dan door adoptie. Hiervoor is de aanpassingswet 33.526 ingediend, welk wetsvoorstel betrekking heeft op het opheffen van enkele verschillen tussen het huwelijk en het geregistreerd partnerschap.

Gezag
In tegenstelling tot hetgeen vaak wordt gedacht, ontstaat door de erkenning niet automatisch gezamenlijk gezag. Erkenning leidt enkel tot juridisch ouderschap en niet tot gezag.

Wordt een kind geboren binnen een huwelijk of geregistreerd partnerschap van twee vrouwelijke partners, dan krijgen zij wel van rechtswege allebei het gezag maar enkel de biologische moeder is juridisch ouder. De duomoeder kan onder het huidige recht een adoptieprocedure volgen en bij inwerkingtreding van de voorgestelde wetgeving het kind erkennen om ook juridisch ouder te worden. Bij adoptie leidt dit dan vaak (maar niet altijd) tot het verkrijgen van het gezag. Bij erkenning zoals gezegd niet. In een aantal situaties dient het gezag dus nog apart te worden geregeld. Daarvoor is dan een beslissing van de rechtbank of een aantekening in het gezagsregister nodig.

Wilt u meer weten? Neem dan contact op met mr. Nicole Lindhout, +31 73 61 61 100.