Concentratietoezicht in de zorg: overname apothekers en landelijke groothandel in geneesmiddelen onder voorwaarden goedgekeurd door Autoriteit Consument & Markt (ACM)

Inleiding

In juni 2016 heeft de ACM onder voorwaarden de overname door Brocacef van Mediq goedgekeurd. Brocacef en Mediq exploiteren beide apotheken en groothandels in geneesmiddelen. Eerst wordt ingegaan op de aard van de fusie en de juridische kwalificatie, daarna wordt ingegaan op de aan de goedkeuring verbonden voorwaarden. Tenslotte wordt ingegaan op de aangekondigde rechtsmaatregelen door Brocacef.

Aard van de fusie en juridische kwalificatie

De ACM stelt twee markten centraal, de detailhandelmarkt voor apotheken, die lokaal dient te worden afgebakend en de markt voor groothandels die geneesmiddelen aan ziekenhuizen leveren.

• De detailhandelmarkt voor apotheken

Door de overname ontstaat op 27 lokale deelmarkten (gemeenten) een marktaandeel van meer dan 50% voor Brocacef. De ACM concludeert dan ook dat de mededinging in deze 27 lokale deelmarkten significant wordt beperkt en dat de consumenten te weinig keuzemogelijkheden resten. De zorgverzekeraars hebben onvoldoende afnemersmacht om zulks te compenseren. Van de 2000 apotheken komen er na de fusie 600 in het bezit van Brocacef. De apotheken moeten gespreid worden over verschillende aanbieders, zodat de keuzemogelijkheid voor de lokale consument/patiënt, dicht bij huis, gewaarborgd wordt.

• Markt voor groothandels voor geneesmiddelen te leveren aan ziekenhuizen

Ook op deze markt wordt de mededinging door de fusie significant beperkt. Er waren slechts drie groothandels die een compleet assortiment aan geneesmiddelen aanboden voor ziekenhuizen. Na de fusie zijn dat er nog maar twee. De keuzemogelijkheden voor de ziekenhuizen verdwijnen. Ook hier is er sprake van onvoldoende afnemersmacht om zulks te compenseren.

Voorwaarden/remedies

De ACM verbindt aan de fusie voorwaarden en kan de fusie alleen indien aan die voorwaarden wordt voldaan goedkeuren:

• Ten aanzien van de detailhandelmarkt voor apotheken

Brocacef moet 89 apotheken afstoten. Voor de consument wordt aldus voldoende keuze gecreëerd en zo kunnen zorgverzekeraars een beter tegenwicht vormen waardoor hogere prijsstelling wordt tegengegaan.

• Ten aanzien van de groothandelmarkt in geneesmiddelen

Om de concurrentie tussen groothandels die leveren aan ziekenhuizen te garanderen, moet Mediq een groothandel verkopen aan Pluripharm. Pluripharm beschikte over een groothandel, die echter nog niet aan ziekenhuizen leverde. Aldus wordt gegarandeerd dat er drie groothandels actief blijven en blijven de keuzemogelijkheden voor ziekenhuizen gegarandeerd.

Standpunt Brocacef

Brocacef is het niet eens met de gestelde voorwaarden, nu ook als voorwaarde aan de vergunning is verbonden dat Brocacef zich ervan dient te onthouden om haar groothandel nog geneesmiddelen te laten leveren aan de afgestoten apotheken. Brocacef stelt zich op het standpunt dat door deze voorwaarde de keuze voor de consument wordt beperkt, nu de apotheken beperkt worden in de keuze van een groothandel. Brocacef heeft hiertoe een bodemprocedure aangespannen bij de bestuursrechter te Rotterdam en vordert dat deze voorwaarde nietig verklaard wordt. Daarnaast wordt aanspraak gemaakt op een voorlopige voorziening tot opschorting van deze voorwaarde totdat de bestuursrechter in de bodemprocedure heeft beslist.

Conclusie

De ACM heeft geconstateerd dat er een economische machtspositie dreigde te ontstaan door de fusie op de twee onderscheiden markten. De ACM heeft daarom nadere voorwaarden gesteld. Brocacef is de mening toegedaan dat een van deze voorwaarden te ver gaat, doordat haar eigen groothandel nu uitgesloten wordt van de mogelijkheid om de afgestoten apotheken te beleveren. De keuzevrijheid voor de apotheken en de patiënten wordt beperkt en dat kan weer leiden tot prijsverhogingen. De vraag is of de ACM dat ook in het onderzoek had moeten betrekken en of deze voorwaarde overeind kan blijven. Een spoedige beslissing kan niet worden verwacht.

Ferry Weelen