Afspraak is afspraak, toch?

Gemaakte afspraken moeten worden nagekomen. Dat is de hoofdregel als u met een ander een overeenkomst sluit. Maar wat nu als u, buiten uw schuld, de gemaakte afspraken niet kunt nakomen?

Steeds vaker wordt de economische crisis als reden gegeven voor het niet kunnen nakomen van gemaakte afspraken. Er wordt dan een beroep gedaan op overmacht of een onvoorziene omstandigheid.

Van overmacht zal alleen sprake zijn als de tekortkoming niet is te wijten aan uw schuld en ook niet krachtens de wet of de in het verkeer geldende opvattingen voor uw rekening dient te komen. Slechte marktomstandigheden of financieel onvermogen zullen meestal op grond van verkeersopvattingen voor eigen rekening dienen te blijven.

Dat kan anders liggen bij een beroep op onvoorziene omstandigheden. Onvoorziene omstandigheden zijn omstandigheden die zijn ingetreden na het sluiten van de overeenkomst en waarin partijen niet hebben voorzien. De rechter kan dan op uw verzoek de gevolgen van een overeenkomst wijzigen of deze geheel of gedeeltelijk ontbinden als de onvoorziene omstandigheden zodanig zijn dat ongewijzigde instandhouding van de overeenkomst niet mag worden verwacht. De rechter zal echter erg terughoudend zijn bij het aanvaarden van een beroep op onvoorziene omstandigheden. Ook hier zal de vraag aan de orde zijn of de onvoorziene omstandigheden gezien de aard van de overeenkomst of de in het verkeer geldende opvattingen niet voor uw rekening dienen te blijven.

In de rechtspraak is de trend gezet door het hof Den Bosch dat moest oordelen over een beroep op onvoorziene omstandigheden tijdens de(bouw-)crisis in1979. Het ging over de aankoop van een stuk bouwgrond met de bedoeling die met winst te verkopen. Naar het oordeel van het hof heeft zo’n overeenkomst een speculatief karakter en levert een risico op dat als een normaal ondernemersrisico moet worden beschouwd. De onvoorziene omstandigheid (teruggang van de bouwmarkt) kwam volgens het hof voor rekening van de ondernemer.

Ook in recentere zaken is geoordeeld dat een financiële en economische crisis behoort tot normale ondernemersrisico’s.

In het algemeen zal de financiële en economische crisis dus geen aanleiding zijn voor een geslaagd beroep op onvoorziene omstandigheden, maar er zijn uitzonderingssituaties.Financiële omstandigheden van een partij kunnen daarbij van belang zijn. In Breda moest de rechtbank in 2011 oordelen in een zaak waarbij van een woningstichting nakoming werd gevorderd van een bouwplicht. Het project was niet rendabel en de woningstichting verkeerde in financiële moeilijkheden. Bovendien had het Centraal Fonds Volkshuisvesting geen projectsteun verleend omdat de financiële positie van de woningstichting onvoldoende toereikend was om een nieuw project tot uitvoering te brengen. De rechtbank oordeelde dat dit voldoende aanleiding was om de gevraagde voorlopige voorziening te weigeren.

Of het voor u mogelijk is onder de gevolgen van een gesloten overeenkomst uit te komen als nakoming van uw verplichting ten gevolge van de economische crisis onmogelijk is geworden zal dus afhankelijk zijn van de omstandigheden.

Het is in ieder geval raadzaam om bij het aangaan van overeenkomsten tijdens een economische crisis stil te staan bij de gevolgen daarvan voor de uitvoering van de overeenkomst. Wellicht is het mogelijk op voorhand afspraken te maken over de gevolgen van wijzigingen in de marktomstandigheden en daarover een regeling in de overeenkomst op te nemen.

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met mr. Annelies Overmars (T: 073-6161100, E:a.overmars@holla.nl)