Turboliquideren 2.0: van misbruik naar vertrouwen?

In het verleden is vaker kritiek geuit op de rechtsfiguur van de turboliquidatie. Mede daarom maakte de Minister van Rechtsbescherming al in 2019 zijn voornemen kenbaar om wettelijke maatregelen te nemen ter bescherming van de positie van schuldeisers en ter bestrijding van misbruik. Inmiddels is het Wetsvoorstel Tijdelijke wet transparantie turboliquidatie (hierna: het “Wetsvoorstel”) ter internetconsultatie aangeboden. Het is de vraag of het Wetsvoorstel ervoor zorgt dat het vertrouwen in de turboliquidatie zal toenemen. Turboliquidatie Indien ten tijde van de ontbinding van een rechtspersoon geen baten meer aanwezig zijn, houdt deze rechtspersoon direct op te bestaan, zonder dat een (wettelijke) vereffening plaatsvindt. Een dergelijke ontbinding van een rechtspersoon wordt inmiddels een “turboliquidatie” genoemd. Voor een uitgebreidere toelichting wordt verwezen naar eerdere artikelen over turboliquidatie: ’Geen faillissement, toch verdwenen: de turboliquidatie’ en ’De turboliquidatie: risico’s in kaart gebracht’. Misbruik van de regeling De turboliquidatie is een relatief eenvoudige en vlotte manier om tot ontbinding van een rechtspersoon over te gaan. De keerzijde is dat de turboliquidatie ook regelmatig door kwaadwillende bestuurders wordt misbruikt. Naar huidig recht rust geen verplichting op het bestuur om rekening en verantwoording aan de schuldeisers af te leggen. Voor schuldeisers is het daarom vaak onmogelijk om erachter te komen of in de fase vóór de ontbinding volgens de wettelijke rangorde is verdeeld of dat wellicht onttrekkingen hebben plaatsgevonden. De schuldeisers hebben vaak enkel op papier de middelen om hiertegen op te komen. Het is immers wel mogelijk om het faillissement van een opgeheven rechtspersoon aan te vragen of om de bestuurder van die rechtspersoon aansprakelijk te stellen. Daarvoor is echter enige informatie vereist over het vermogen van de rechtspersoon voorafgaand aan de turboliquidatie en, meer specifiek, het verloop daarvan. Omdat geen verplichting bestaat om rekening en verantwoording af te leggen, is die informatie echter maar zeer beperkt beschikbaar. Het aantonen van een onrechtmatige turboliquidatie is dus zeer lastig. Het Wetsvoorstel Het doel van het Wetsvoorstel is om de transparantie van de turboliquidatie te vergroten, de rechtsbescherming van schuldeisers te verbeteren en misbruik ervan effectiever te bestrijden. Hiermee moet het vertrouwen in de turboliquidatie toenemen. De Minister tracht dit voornamelijk te bereiken door de invoering van de verantwoordings- en bekendmakingsplicht. Hiermee worden bestuurder verplicht binnen tien dagen na de ontbinding van de rechtspersoon (de turboliquidatie) de volgende stukken te deponeren bij het handelsregister:

• een balans en staat van baten en lasten over het boekjaar waarin de rechtspersoon wordt ontbonden;
• een schriftelijke toelichting van de oorzaak van het ontbreken van baten en het bestaan van eventuele schulden;
• een slotuitdelingslijst, als voorafgaand aan de ontbinding schuldeisers zijn voldaan ter afwikkeling van de rechtspersoon; en
• ontbrekende jaarrekeningen over eerdere boekjaren, als daarvoor een plicht bestaat waaraan niet is voldaan.

Bestuurders dienen na het deponeren van voornoemde stukken ook hun schuldeiseres terstond op de hoogte te stellen van de turboliquidatie. Deze bekendmakingsplicht is echter vormvrij en geldt enkel indien de gegevens bij het bestuur bekend zijn. Bij niet-naleving van deze verplichtingen, is het Openbaar Ministerie bevoegd om de oplegging van een civielrechtelijk bestuursverbod te vorderen. Ook wordt niet-naleving strafbaar gesteld in de Wet op de Economische delicten. Verbetering? Het voorgaande betekent zeker een vooruitgang voor schuldeisers. Er zal immers meer informatie beschikbaar zijn om de betreffende turboliquidatie te kunnen toetsen en om (in rechte) op te komen tegen de turboliquidatie en/of de bestuurder van de betreffende rechtspersoon. Dit zal ook het oneigenlijk gebruik van de turboliquidatie ontmoedigen. Het wordt immers een stuk lastiger om een goed rookgordijn op te trekken. De regeling brengt dus nuttige waarborgen mee voor schuldeiser waardoor – naar alle waarschijnlijkheid – ook het vertrouwen in de turboliquidatie zal toenemen. Daartegenover staat dat de nieuwe regeling ook een aanzienlijke lastenverzwaring meebrengt voor de (bestuurders van) de rechtspersoon. Dit gaat niet enkel om een administratieve lastenverzwaring, maar ook om een kostenpost, omdat de verplichting bestaat om financiële cijfers op te (laten). Dit kan nadelig zijn voor de (bonafide) bestuurders die – bijvoorbeeld vanwege de gevolgen van de COVID-19-crisis – hun noodlijdende onderneming willen beëindigen. Bovendien kunnen deze kosten niet aangewend worden ter voldoening van de schuldeisers. Vraag is of dit opweegt tegen de verbetering van de positie van de verschillende schuldeisers. Conclusie De invoering van de verantwoordings- en bekendmakingsplicht zal het oneigenlijk gebruik van de turboliquidatie naar alle waarschijnlijkheid ontmoedigen. De mogelijkheid om een rookgordijn op te trekken bij de turboliquidatie is lastiger en de mogelijkheden voor schuldeisers om op te komen tegen onrechtmatige turboliquidaties worden verbeterd. Daartegenover staat dat de nieuwe regeling ook een aanzienlijke lastenverzwaring meebrengt voor de (bestuurders van) de rechtspersoon. Of het Wetsvoorstel doel treft en het vertrouwen in de turboliquidatie vergroot, zal blijken indien het Wetsvoorstel wordt aangenomen. Dit geldt ook voor de belangenafweging tussen de schuldeisers en de bestuurder met een noodlijdende onderneming. Tot slot merken wij nog op dat de problematiek omtrent de turboliquidatie geen tijdelijke is en niet enkel speelt vanwege COVID-19. Waarom het Wetsvoorstel ziet op een tijdelijke wet (met mogelijkheid tot verlenging) is voor ons dan ook niet geheel duidelijk. Mochten er vragen zijn over de (turbo)liquidatie van een rechtspersoon neem dan vooral contact met ons op.